در منابع مختلف مالیاتی از جمله مالیات بر درآمد عملکرد، مودی دارای تکالیف متعددی است که تسلیم اظهارنامه و ارائه اسناد درآمدی و هزینه ای از مهمترین آن ها است. حسابرسی مالیاتی و تعیین مالیات توسط ادارات مالیاتی براساس اظهارنامه، فرایندی زمانبر با احتمال بروز اختلاف بین مودی و اداره مالیاتی است. تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم به گونه ای مقرر شده که بسیاری از تشریفات زمانبر و اختلاف برانگیز بین مودی و اداره مالیاتی را مرتفع می کند و وصول مالیات توسط اداره مالیاتی را با جلب رضایت مودی تسهیل می کند.
۱-تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم چه می گوید
در ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم، صاحبان مشاغل مکلف شده اند که برای مالیات عملکرد خود، اظهارنامه مالیاتی و مدارک مربوطه را که بیان کننده درآمدها، هزینه ها و سایر اطلاعات مالیاتی است به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. با ارائه اظهارنامه مالیاتی، فرایند اداری تعیین مالیات شروع می شود و مودی مکلف است علاوه بر ارائه اسناد و مدارک معتبر، همکاری های مستمر قانونی با اداره مالیاتی را انجام دهد. پس از تعیین و ابلاغ مبلغ مالیات، در صورت اعتراض مودی، وی و اداره مالیاتی درگیر مرحله نسبتا پیچیده اعتراض مالیاتی خواهند شد. این فرایند زمانبر از یک طرف باعت درگیر شدن امکانات دستگاه مالیاتی برای قطعی کردن مالیات و در نتیجه تاخیر در وصول مالیات می شود و از سوی دیگر مودی را نیز دلمشغول توجیه کردن اطلاعات و مالیات ابرازی در اظهارنامه و فراهم کردن دلایل اعتراض به مالیات تعیین شده می کند.
تبصره ماده ۱۰۰ قانون بمنظور پرهیز از این دشواری ها، امکانی را برای اداره مالیاتی و نیز مودی فراهم نموده که به جای تسلیم اظهارنامه و مدارک توسط مودی و انجام فرایند زمانبر حسابرسی توسط اداره مالیاتی و سپس اعتراضات احتمالی، در همان ابتدا مبلغ مقطوعی توسط اداره مالیاتی با تایید مودی بعنوان مالیات قطعی وی تعیین شود و تشریفات تسلیم اظهارنامه، نگهداری و ارائه اسناد، حسابرسی مالیاتی و اعتراضات به مالیات تعیین شده منتفی گردد.
۲-کدام مودیان می توانند از تبصره ماده ۱۰۰ قانون استفاده کنند
امکان قانونی تعیین مالیات مقطوع در تبصره ماده ۱۰۰ قانون، شامل همه منابع مالیاتی و همه مودیان نیست. اولا صرفا در مورد منبع مالیات بر درآمد عملکرد است و شامل سایر منابع مالیاتی مثل مالیات بر درآمد اجاره و یا مالیات بر درآمد اتفاقی نیست و در این گونه موارد، تعیین مالیات باید با طی کردن مراحل تسلیم اظهارنامه و حسابرسی مالیاتی باشد. دوم اینکه صرفا مودیان مشاغل یعنی اشخاص حقیقی می توانند از این امکان استفاده کنند و اشخاص حقوقی برای مالیات بر درآمد عملکرد خود نمی توانند از امکانات این تبصره استفاده کنند. ضمنا مشاغلی که با مشارکت مدنی بین چند مودی انجام می شود نیز می توانند از امکانات تبصره ماده ۱۰۰ قانون برای تعیین مالیات مقطوع بدون ضرورت تسلیم اظهارنامه و حسابرسی مالیاتی استفاده کنند.
۳-استفاده از امکانات ماده ۱۰۰ چه شرایطی دارد
سازمان امور مالیاتی همه ساله با صدور دستورالعمل خاص، شرایط استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون را تعیین و ابلاغ می کند. بر اساس دستورالعمل ابلاغی سازمان امور مالیاتی برای مالیات عملکرد سال ۱۴۰۰، تمامی صاحبان مشاغل، به شرطی که مجموع درآمد فروش کالا و یا ارائه خدمات آنها در سال ۱۴۰۰، حداکثر تا مبلغ چهل و هشت میلیارد ریال بوده باشد، می توانند از امکانات تبصره ماده ۱۰۰ قانون برای تعیین مالیات مقطوع استفاده کنند. مودیان برای سال اول فعالیت خود و نیز مودیانی که مالیات سال های گذشته آنها به هر علت تعیین و یا قطعی نشده باشد هم می توانند از این امکان استفاده کنند.
۴-استفاده مودی از تبصره ماده ۱۰۰ قانون چه آثاری برای وی دارد
در صورتی که مودی مشمول و متقاضی استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون و واجد شرایط آن باشد، مالیات وی توسط اداره مالیاتی براساس اطلاعات موجود از وی و نیز میزان درآمدی که خود مودی در فرم استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ ابراز می کند، بطور مقطوع تعیین می شود. مودیانی که از تبصره ماده ۱۰۰ قانون برای تعیین مالیات خود استفاده می کنند؛ ۱- تکلیفی به تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ارائه دفاتر و اسناد نخواهند داشت. ۲- می توانند مبلغ تعیین شده را برای چهار ماه تقسیط و پرداخت کنند. ۳-چون مالیات مقطوع تعیین شده، با تایید خود مودی بوده است، دیگر امکانی برای اعتراض به مالیات تعیین شده نخواهد داشت.۴- چنانچه بعدا توسط سازمان امور مالیاتی کشف شود که مودی بدون داشتن شرایط قانونی، از تبصره ماده ۱۰۰ قانون استفاده کرده یعنی مجموع درآمد وی از مبلغ چهل و هشت میلیارد ریال بیشتر بوده است، فرایند طی شده در مورد استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون بی اعتبار قلمداد خواهد شد و در نتیجه مودی مشمول جریمه عدم تسلیم اظهارنامه می شود و مالیات وی با حسابرسی توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می شود. ۵-چنانچه بعدا معلوم شود که مودی استفاده کننده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون، مشمول استفاده از این تبصره بوده است یعنی مجموع درآمد وی تا رقم چهل و هشت میلیارد ریال بوده ولی درآمد واقعی وی، بیشتر از مبلغ ابراز شده توسط مودی در فرم استفاده از تبصره بوده، در اینصورت، اداره امور مالیاتی می تواند با احراز واقعیت، مابه التفاوت بین مالیات مقطوع تعیین شده با مالیات مربوط به درآمد بیشتر از مبلغ ابرازی، را از مودی مطالبه کند. البته چنین مودی مشمول جریمه تسلیم نکردن اظهارنامه نخواهد بود.
۵- استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ چه محدودیت هایی ایجاد می کند
استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون، با وجود همه مزایای قابل توجه، پاره ای محدودیت های نسبی را نیز از جهت استفاده از برخی تسهیلات قانونی ایجاد می کند مثلا مودی دیگر نمی تواند از مشوق موضوع ماده ۱۳۱ قانون در مورد تخفیف نرخ مالیاتی بابت افزایش درآمد مشمول مالیات نسبت به سال مالیاتی گذشته و یا ماده ۱۳۷ قانون در مورد امکان کسر هزینه های درمانی از درآمد مشمول مالیات استفاده کند.
با وجود برخی محدودیت های ناشی از تبصره ماده ۱۰۰ قانون، مزایای قابل توجه تبصره یاد شده، استفاده از آنرا چه برای مودی و چه برای سازمان امور مالیاتی موجه می کند.
