حقوق مودیان مالیاتی

 

اهمیت آشنایی مودیان مالیاتی با حقوق خود

این مطلب برای چه کسانی مفید است

حقوق مودیان مالیاتی، حقوقی برای تمامی افراد مودی مالیاتی، صاحب کسب‌وکار، شرکت تجاری، مدیر شرکت تجاری، مدیر مالی و وکیل مالیاتی مفید است.

چرا آگاهی مودیان از حقوق خود مهم است

درست است که پرداخت مالیات از مسئولیت های اجتماعی همه افراد برای تامین هزینه های زندگی جمعی است و تکالیف مالیاتی متعددی بر عهده مودیان مالیاتی قرار دارد ولی باید دانست چنین تکالیفی در چارچوب نظامی قانونی شکل می‌گیرد که اساس آن را حقوق قانونی مودی شکل می دهد و نقض حقوق مودی برای وصول مالیات، باعث می شود مالیات مطالبه شده غیر مشروع باشد و مودی این حق را پیدا می کند که با استفاده از روشهای قانونی، از مراجع قانونی رعایت حقوق خود و نقض تصمیمات خلاف حقوق خود برای وصول مالیات را بخواهد.

در قوانین و مقررات مالیاتی ایران نیز همچون بسیاری کشورهای دیگر، حقوق مودی بخش مهمی از قوانین مالیاتی است.

بیشترین اجحاف در اداره مالیاتی، به مودیان مالیاتی صورت می گیرد که حقوق قانونی آنها نقض می شود.

حقوق قانونی مودی مهمترین سپر وی برای دفاع از منافع قانونی خود است، لذا آگاهی از آن برای هر مودی و صاحب کسب و کاری ضروری است.

همچنین رعایت حقوق قانونی مودی و آگاهی از آن ها در نهایت باعث کاهش مالیات نیز خواهد بود.

۱- حق اول مودی؛ حق پرهیز از پرداخت مالیات غیر قانونی

بر اساس اصل ۵۱ قانون اساسی و قانون مالیات های مستقیم، هر گونه مطالبه مالیات از مودی توسط اداره مالیاتی نیازمند حداقل چند شرط مهم است:

۱- مجلس با تصویب قانون، اجازه دریافت مالیات را به اداره مالیاتی داده باشد.

۲- فرایند دقیق قانونی در مورد میزان درآمد و هزینه و تعیین مالیات مودی طی شده باشد.

۳- اداره مالیاتی دلایل لازم در مورد درآمد مودی برای تعیین مالیات وی را اثبات کرده باشد.

۴- کلیه حقوق مودی در مورد تعیین و وصول مالیات از وی رعایت شده باشد.

در صورت رعایت نشدن هر کدام از این شرایط، مطالبه مالیات از مودی غیر قانونی خواهد بود و مودی حق دارد با توسل به مراجع قانونی ابطال تصمیمات مربوط به مطالبه غیر قانونی مالیاتی را بخواهد.

با این حال باید دانست که تشخیص غیر قانونی بودن مالیات، در صلاحیت مراجع قانونی از جمله دیوان عدالت اداری است نه شخص دیگری.

۲- حق دوم مودی؛ حق اجرای حقوق قانونی مودیان مالیاتی

تک تک حقوق قانونی که مودی در مورد مالیات دارد همگی دارای ضمانت اجراهای قانونی لازم هستند. مودی حق دارد که حقوق خود را اجرایی نماید به همین جهت است که:

۱- مودی می تواند الزام اداره مالیاتی و یا مامور مالیاتی به رعایت حقوق قانونی خود را بخواهد.

مثلاً یکی از حقوق مودی این است که با پرداخت و تسویه مالیات، گواهی تسویه حساب مالیاتی را از اداره مالیاتی بخواهد و اداره مالیاتی مجبور است حداکثر ظرف پنج روز از تاریخ وصول تقاضای مودی، مفاصا حساب مالیاتی را تهیه و به مودی تسلیم کند.

ثانیاً، هر گونه تصمیم و یا اقدام اداره مالیاتی که بدون رعایت حقوق قانونی مودی صورت گرفته باشد بی اعتبار و باطل است.

مثلاً یکی از حقوق قانونی مودی در مورد اعتراض به تصمیم اداره مالیاتی و طرح آن در هیات های حل اختلاف مالیاتی این است که مودی حق شرکت در جلسه رسیدگی هیات را دارد و در صورتی که جلسه هیات حل اختلاف مالیاتی بدون دعوت از مودی تشکیل شود، هر گونه تصمیمی که هیات بدون دعوت از مودی یا وکیل وی بگیرد باطل و بی اعتبار است.

۲- هر گونه نقض حقوق مودی توسط مامور مالیاتی تخلف وی از قانون محسوب می شود و باعث مسئولیت اداری و قانونی مامور و امکان طرح شکایت از وی در هیات رسیدگی به تخلفات اداری می شود.

۳- حق سوم مودی؛ حق مودی برای برخورداری از رفتار عادلانه و برابر توسط اداره مالیاتی

مبنای اساسی نظام مالیاتی در همه دنیا، عدالت مالیاتی است.

متاسفانه برخوردهای متفاوت با مودیان گوناگون در نظام مالیاتی دیده می شود و موجب رنجش مودی از بی عدالتی است.

حق مودی برای برخورداری از عدالت مالیاتی حداقل شامل چندین مورد است؛

 اول اینکه هر گونه مطالبه مالیات از مودی باید بدون تبعیض با سایر افراد صورت گیرد.

دوم اینکه مودی می تواند هر گونه مساعدت مالیاتی را که اداره مالیاتی نسبت به سایر مودیان اعمال می کند، در شرایط برابر برای خود نیز بخواهد. مودی حق دارد بخشش جریمه خود را به همان میزان بخشش جریمه ای که اداره مالیاتی نسبت به سایر مودیان اعمال می کند بخواهد. اداره مالیاتی نباید در این خصوص تبعیض ناروایی نسبت به مودی اعمال کند.

 سوم اینکه مطالبه مالیات از مودی باید بر اساس توانایی وی در پرداخت مبلغ مالیات باشد.

چهارم اینکه چنانچه مودی، بر اساس رویه های قبلی اداره مالیاتی، در مورد مسائل مالیاتی خود عملی انجام داده باشد اداره مالیاتی نمی تواند با تغییر دادن این رویه، موجب تضییع شدن حقوق مودی که بر اساس آن رویه شکل گرفته است بشود.

۴- حق چهارم مودی؛ حق مودی برای توجه اداره مالیاتی به اظهارنامه تسلیمی وی در رسیدگی مالیاتی

درست است که تسلیم اظهارنامه مالیاتی جزو تکالیف مودی است و عدم انجام آن موجب جریمه مالیاتی و نیز محرومیت از معافیت ها و تسهیلات مالیاتی می شود ولی وقتی که مودی اظهارنامه مالیاتی خود را با حسن نیت و طبق مقررات تنظیم کرده باشد این حق را دارد که تعیین مالیات وی بر اساس اظهارنامه مودی صورت گیرد و اداره مالیاتی حق ندارد بدون دلیل قانونی، اظهارنامه را رد کند و مالیات مودی را خود تعیین کند.

چنانچه اداره مالیاتی این حق مودی را رعایت نکند و بدون دلیل موجه اظهارنامه را رد کند، می توانید بی اعتباری برگ تشخیص صادره بدون توجه به اظهارنامه کامل و قانونی را بخواهید.

۵- حق پنجم مودی؛ حق مشارکت در فرایند رسیدگی مالیاتی

مبلغ تعهد مالیاتی مودی در طی فرایند رسیدگی یا حسابرسی مالیاتی توسط اداره مالیاتی تعیین می شود. با وجود این باید دانست که صلاحیت قانونی اداره مالیاتی در تعیین مالیات یک طرفه نیست بلکه باید همراه با رعایت حق مشارکت مستقیم مودی در این فرایند باشد.

۱- بخش قابل توجهی از اسناد و اطلاعاتی که مبنای تعیین مالیات است اطلاعاتی است که در دسترس مودی است و وی حق دارد که از اداره مالیاتی اتکاء و توجه به این اسناد را بخواهد و اداره مالیاتی نمی تواند این اسناد را بدون جهت قانونی کنار بگذارد.

۲- چنانچه مودی در جریان رسیدگی اداره مالیاتی به پرونده مالیاتی، مطلب موثری را به نفع خودش مطرح کند و از این اداره بخواهد که از دستگاه خاصی در مورد صحت این مطلب استعلام کند، اجرای این درخواست حق مودی است و اداره مالیاتی نمی تواند بدون جهت قانونی از توجه کردن به این درخواست قانونی مودی خودداری کند.

۳- مودی حق دارد هر گونه توضیحی در مورد پرونده مالیاتی خود بدهد و مامور مالیاتی باید به اعلامات، ایرادات و توضیحات مرتبط و موثر مودی توجه نماید و نباید مانع از این توضیحات شود یا بی توجه به آن باشد.

۴- توجه به اظهارنامه مالیاتی جزء حق مودی جهت مشارکت در تعیین مالیات است و اظهارنامه مالیاتی مودی که بطور قانونی تنظیم و تسلیم شده، مستند نخست و اصلی اداره مالیاتی در رسیدگی مالیاتی است و اداره مالیاتی نمی تواند بدون جهت اظهارنامه مودی را رد کند.

۶- حق ششم مودی؛ حق اعتراض به تصمیمات مالیاتی

مودی همیشه در معرض تصمیمات متعدد اداره مالیاتی است که می تواند حقوق و منافع قانونی وی را متاثر کند، مثل برگ تشخیص مالیات، برگ مطالبه مالیات، برگ مطالبه جرایم، برگ اجرایی مالیات و آرای هیات حل اختلاف مالیاتی.

مودی حق دارد به هر کدام از این اوراق و تصمیمات اعتراض کند.

این حق جزء حقوق بنیادین مودی است و قابل سلب و یا محدود کردن نیست.

 مودی حق دارد در خصوص برگ تشخیص مالیات درخواست رسیدگی مجدد کند و مامور مالیاتی مکلف به رسیدگی است.

همچنین حق دارد در هیات های حل اختلاف مالیاتی بدوی و هیات های حل اختلاف تجدید نظر، به برگ تشخیص مالیات و سایر تصمیمات مالیاتی اعتراض کند.

مقامات مالیاتی مکلف هستند به این درخواست های اعتراضی مودی رسیدگی کنند.

در جلسات رسیدگی به اعتراض مودی در هیات های حل اختلاف مالیاتی حتماً باید از مودی و یا وکیل مالیاتی وی برای شرکت درجلسه و ارائه توضیح دعوت کنند.

اعضای هیات های حل اختلاف مالیاتی نمی توانند حق مودی یا وکیل مالیاتی وی برای ارائه توضیح را محدود کنند.

همچنین هر گونه تصمیم اداره مالیاتی درباره درخواست رسیدگی مجدد و یا اعتراض مودی به رای هیات های حل اختلاف مالیاتی، باید مستند و مستدل باشد.

علاوه بر این ها مودی حق دارد از تصمیمات هیات های حل اختلاف مالیاتی در دیوان عدالت اداری شکایت کند و دیوان عدالت اداری در رسیدگی به اعتراض، تصمیمات غیر قانونی مقامات و مراجع مالیاتی را نقض می کند.

در مورد حق اعتراض مالیاتی مودی لازم است به چند نکته توجه کنید؛

 1- استفاده مودی از تمام حقوق اعتراضی، محدود به مهلت های مشخص قانونی است. چنانچه اعتراض مودی خارج از این موعد قانونی داده شود اساساً اعتراض بدون رسیدگی رد می شود.

۲- اعتراض مودی به تصمیمات مالیاتی حتماً باید بر اساس دلایل و مدارک قانونی و مستند به قوانین و مبانی منطقی مالیاتی باشد، در غیر این صورت احتمال رد اعتراض و شکایت بسیار محتمل است. بنابراین بهتر است در استفاده از حقوق دفاعی خود حتماً از وکیل مالیاتی استفاده کنید.

۷- حق هفتم مودی؛ حق اطلاع و اقناع مودی

حق اطلاع مودی از فرایند مالیاتی مربوط به پرونده خود، جزء حقوق اساسی مودی است.

رسیدگی اداره مالیاتی به پرونده هر مودی قانوناً نباید در پستوی اداره مالیاتی انجام شود بلکه باید در مرعی و منظر وی صورت گیرد.

۱- از نظر قانونی و مستند به قانون دسترسی آزاد به اطلاعات، مودی حق دارد هر گونه سند و اطلاعاتی از پرونده خود را بخواهد و مامور مالیاتی مکلف به ارائه این اطلاعات است در غیر این صورت اداره مالیاتی متخلف تلقی می شود.

۲- بر اساس قانون مالیات های مستقیم، همه تصمیمات مالیاتی در مورد مودی، باید مستدل و مستند باشد و باید به مودی ابلاغ شود و به وی اطلاع داده شود و تا زمان ابلاغ به وی اعتبار اجرایی ندارد.

۳- براساس قانون مالیات های مستقیم، به هنگام رجوع مودی به اداره مالیاتی و ابلاغ برگ تشخیص به وی، مودی حق درخواست هر گونه توضیح در مورد پرونده خود را دارد و مامور مالیاتی باید هر گونه توضیح و اطلاعات مورد درخواست مودی را به وی بدهد.

۴- مودی حق دارد برگ گزارش مالیاتی را که مبنای اصلی برگ تشخیص است از اداره مالیاتی بخواهد و اداره مالیاتی مکلف به ارائه آن به مودی است.

۸- حق هشتم مودی مالیاتی؛ حق مودی مالیاتی برای تعقیب قانونی مامور متخلف

مامور مالیاتی که وظایف مربوط به تشخیص و یا مطالبه مالیات را برعهده دارد، مامور عمومی است و صلاحیت و اختیار وی محدود به موازین قانونی و نیز حقوق مودی است.

هر گونه تخلف مامور مالیاتی از این موازین، نقض حقوق مودی و تخلف است و مودی و هر ذینفع دیگری حق دارد تعقیب قانونی مامور متخلف را بخواهد.

بر اساس قانون مالیات های مستقیم؛

۱- چنانچه مامور مالیاتی، از روی تعمد و یا مسامحه، بدون توجه به اسناد مودی و بدون تحقیقات کافی، درآمد مودی را بیشتر از میزان واقعی تشخیص دهد، مکلف است جبران خسارت وارده به مودی را جبران کند. همچنین ممکن است که به مجازات اداری و حتی انفصال از خدمات دولتی محکوم شود.

۲- اگر مامور مالیاتی، پرونده مختومه مودی را دوباره مورد اقدام قرار دهد، ممکن است به انفصال از خدمات دولتی محکوم شود.

۳- چنانچه مامور مالیاتی، با دادن گزارش خلاف واقع، تعمداً وسیله تعقیب مودی که بی تقصیر است را فراهم کند ممکن است به حبس محکوم شود.

۴- چنانچه مامور مالیاتی، خارج از مواعد مرور زمان مالیاتی، بدون بدست آوردن مدارک لازم در مورد مالیات مودی، از مودی مالیات مطالبه کند ممکن است به حبس محکوم شود.

در تمام موارد یاد شده مودی حق دارد از مامور متخلف در مراجع قانونی شکایت کند.

۹- حق نهم مودی مالیاتی؛ برخورداری از معافیت ها و تسهیلات مالیاتی

قانون مالیات های مستقیم و سایر قوانین مالیاتی، دربردارنده تعداد قابل توجهی از معافیت ها و تسهیلات مالیاتی ( با امتیازات و تسهیلات مالیاتی قابل استفاده آشنا شویم) است که برای مودیان گوناگون اعم از اشخاص حقیقی و یا شرکت ها قابل استفاده است.

این تسهیلات مالیاتی شامل طیف گوناگونی از امتیازت مالیاتی است از قبیل؛

۱- معافیت تمام یا بخشی از درآمد از مالیات

۲- محاسبه تمام یا بخشی از درآمد با نرخ کمتر از نرخ معمول قانونی

۳- پذیرش برخی هزینه های مودی برای کسر از مالیات

۴- بخشش جریمه های مالیاتی

حق استفاده از امتیازات و معافیت های مالیاتی، عامل مهمی در کاهش مالیات مودی است.

برخی از این معافیت ها عام و شامل همه مودیان است و برخی نیز بعنوان مشوق مالیاتی شامل دسته خاصی از مودیان است مثل واحدهای تولیدی، مراکز گردشگری، بیمارستان ها و موارد دیگر است.

استفاده از این معافیت ها جزء حقوق مودی است و در صورت عدم رعایت این حق مودی، تصمیمات و مالیات مطالبه شده بدون لحاظ این معافیت ها قابل ابطال است.

البته خوب است بدانید با توجه به اینکه بسیاری از مشوق های مالیاتی در قوانین مختلفی، پراکنده هستند و احتمال عدم استناد مامور مالیاتی به آن ها وجود دارد لازم است حتماً خود شما به مشوق های مالیاتی با کمک وکیل مالیاتی آشنا باشید و استفاده ی آن را از مامور مالیاتی بخواهید.

۱۰- حق دهم مودی؛ حق مودی مالیاتی در برخورداری از وکیل مالیاتی

تکالیف و حقوق قانونی مودی، در لابلای قوانین و مقررات عام و نیز خاص متعددی است که هر کدام همراه با رویه ها و شیوه های اجرایی خاصی است.

مامورین مالیاتی به خاطر ارتباط هر روزه با این قوانین و رویه ها و نیز اقتدارات خاص دولتی که دارند، دارای موقعیت برتر در برابر مودی هستند. مودی نه آشنایی کافی به قوانین و مقررات دارد و نه دارای موقعیتی برابر با اداره مالیاتی است.

برابر نبودن موقعیت مودی با اداره مالیاتی، زمینه کافی برای احتمال تضییع حقوق مودی فراهم می کند بنابراین در این موقعیت نابرابر، مودی نیازمند به شخصی است که بتواند با داشتن تجربه و دانش مالیاتی، از حقوق وی در برابر اداره مالیاتی دفاع کند.

در همه کشورهای قانونمند، حق داشتن وکیل، از حقوق بنیادین هر فرد برای تضمین رعایت حقوق وی در ادارات مالیاتی است.

در زمینه مالیاتی، حق مودی در داشتن وکیل مالیاتی (با ظرفیت ها و مزایای داشتن وکیل مالیاتی آشنا شوید) برای دفاع از حقوق وی در ادارات و پرونده های مالیاتی، در منشور حقوق مودی و قوانین مالیاتی با تاکید بیان شده است.

مودی حق استفاده از وکیل مالیاتی برای پیشبرد پرونده خود را دارد و ادارات مالیاتی نیز مکلف به پذیرش وکیل مالیاتی با تمام اختیارات قانونی و توجه کامل به لوایح و اظهارات وی هستند.