تسلیم اظهارنامه مالیاتی از مهمترین تکالیف مودیان مالیات بر درآمد عملکرد است و اظهارنامه تسلیم شده مودی نخستین مستند برای تعیین مالیات وی محسوب می شود. به همین جهت آشنایی مودیان با اظهارنامه مالیاتی و جنبه های حقوقی آن مفید است.
۱-اظهارنامه مالیاتی و تکلیف تسلیم آن چیست.
تعیین درآمد مشمول مالیات بر عملکرد سالیانه هر صاحب حرفه و شرکتی، عمدتا متاثر از سه عامل اصلی است؛ ۱- درآمدهای مالیات پذیر مودی ۲-هزینه های قابل قبول مالیاتی مودی و ۳-معافیت های مالیاتی مودی.
از آنجا که بیشترین دسترسی به اطلاعات راجع به این عوامل را خود مودی دارد بنابراین مستند نخست برای احراز کردن میزان هر کدام از این عوامل توسط سازمان امور مالیاتی برای تعیین مالیات نهایی مودی، اظهارات خود مودی در این مورد است. اظهارنامه مالیاتی در واقع اعلام کردن اطلاعات لازم توسط مودی برای تعیین مالیات به سازمان امور مالیاتی است. از نظر مقررات قانونی “اظهارنامه مالیاتی”عبارت از”فرمی است که بمنظور اظهار درآمدها، هزینه ها، دارایی ها، بدهی ها، سرمایه، معافیت ها، درآمد مشمول مالیات، مالیات، بخشودگی مالیاتی و همچنین اطلاعات هویتی و مکانی حسب مورد که برای صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی موضوع قانون مالیاتهای مستقیم، برحسب نوع و حجم فعالیت اشخاص مذکور مطابق نمونه هایی که توسط سازمان، تهیه و اعلام می شود”. ( ماده ۱ آیین نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات های مستقیم).
۲-انجام ندادن تکلیف قانونی در مورد تسلیم اظهارنامه چه عواقبی دارد.
براساس قانون مالیات های مستقیم، مودیان مالیاتی یعنی همه کسانی که دارای فعالیت حرفه ای و انتفاعی هستند، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی، مکلف به تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال مالیاتی در موعد قانونی هستند. حتی مودیانی که در سال مالیاتی درآمدی نداشته اند و یا مشمول معافیت های قانونی بطور کلی و یا جزئی هستند نیز باید تکلیف خود در تسلیم اظهارنامه را انجام دهند. در موردی که یک مودی دارای چندین فعالیت یا واحد شغلی باشد لازم است برای هر واحد شغلی یک اظهارنامه مستقل بدهند. برعکس، در موردی که یک فعالیت شغلی، توسط چند نفر بصورت مشارکتی انجام شود، شرکاء می بایست نسبت به تسلیم یک اظهارنامه مالیاتی به عنوان اظهارنامه مالیاتی مشارکت اقدام نمایند.
مهلت تسلیم اظهارنامه سال مالیاتی، برای صاحبان مشاغل( اشخاص حقیقی) تا آخر خردادماه سال بعد و برای اشخاص حقوقی تا چهار ماه پس از سال مالی آنها است(مواد ۱۰۰ و ۱۱۰ و ۱۵۵ قانون مالیات های مستقیم).
برخی عواقبی که تسلیم نکردن اظهارنامه مالیاتی برای مودی به بار می آورد عبارت اند از ۱-محروم شدن از هرگونه معافیت یا مشوق مالیاتی ۲-جریمه ی غیر قابل بخشودگی معادل ۳۰ درصد از مالیات متعلقه ۳-وقوع جرم مالیاتی مودی در صورتی خودداری از تسلیم اظهارنامه در سه سال متوالی۴- همچنین در مواردی که مودی از تسلیم اظهارنامه خودداری کند، سازمان امور مالیاتی بر اساس اطلاعات موجود خود، نسبت به تهیه اظهارنامه برآوردی برای مودی اقدام می کند.
۳-اظهارنامه مالیاتی چه نقشی در تعیین مالیات دارد.
اگر چه تعیین مالیات هر مودی برعهده سازمان امور مالیاتی است لکن نخستین مستند اطلاعات مالیاتی برای تعیین مالیات، اطلاعات ابرازی مودی در اظهارنامه است. براساس ماده ۹۷ قانون مالیات های مستقیم، درآمد مشمول مالیات مودی، به استناد اظهارنامه مالیاتی مودی که با رعایت مقررات مربوط تنظیم و ارائه شده است و مورد پذیرش قرار گرفته باشد خواهد بود. همچنین سازمان امور مالیاتی می تواند اظهارنامه های مالیاتی دریافتی را بدون رسیدگی قبول کند.
مستند بودن اظهارنامه مالیاتی مودی برای تعیین مالیات مشروط به این است که اولا “مطابق مقررات” تنظیم شده باشد ثانیا در مهلت قانونی ارائه شده باشد. در صورتی که مودی اظهارنامه را در موعد قانونی تسلیم نکند و یا اظهارنامه مالیاتی مطابق مقررات نباشد، تعیین درآمد مشمول مالیات براساس اظهارنامه برآوردی تهیه شده توسط سازمان امور مالیاتی براساس فعالیت و اطلاعات اقتصادی کسب شده مودیان از طرح جامع مالیاتی خواهد بود.
براساس مقررات مالیاتی، “اظهارنامه مطابق مقررات” اظهارنامه ای است که در خصوص اشخاص حقوقی حداقل شامل ترازنامه و حساب سود و زیان باشد و در خصوص صاحبان مشاغل مطابق با الزامات مقررات فصل سوم آیین نامه ماده ۹۵ قانون در مورد ارائه اطلاعات و اسناد لازم، تنظیم و تکمیل شده باشد.
علاوه بر اینها، در مواردیکه اظهارنامه تسلیمی مودی، مطابق مقررات تنظیم و تسلیم شده باشد فرض اولیه این است که اطلاعاتی که مودی در اظهارنامه در مورد میزان درآمد خود ابراز کرده، واقعی است و چنانچه اداره مالیاتی درآمد بیشتری از درآمد ابرازی مودی در اظهارنامه را در نظر بگیرد لازم است مستند و مبنای این درآمد اضافه شده را توجیه کند.
۴-تکلیف تسلیم اظهارنامه در مورد درآمدهای اشخاص و شرکت های خارجی از ایران
مواردی وجود دارد که اشخاص یا شرکتهای خارجی و یا نمایندگان آنها به دلیل تحصیل درآمد در ایران و یا از ایران تکالیفی در مورد تسلیم اظهارنامه دارند. در چنین مواردی تکلیف تسلیم اظهارنامه چگونه است.
-در موردی که شخص خارجی تحصیل کننده درآمد از ایران، دارای نماینده در ایران باشد و درآمد تحصیل شده برای شخص خارجی باشد، نماینده وی در ایران مکلف است نسبت به تسلیم اظهارنامه برای شخص خارجی اقدام کند در غیر اینصورت جریمه عدم تسلیم اظهارنامه و نیز پرداخت مالیات بر عهده نماینده خواهد بود.
– در موردی که اشخاص یا شرکت ایرانی بعنوان نمایندگی انحصاری شرکتهای خارجی، به خرید و فروش کالا و ارائه خدمات مربوط به کالای خارجی در ایران اشتغال داشته باشند، اینگونه اشخاص مکلف به ثبت درآمد از محل فروش کالای خارجی و خدمات ارائه شده و تسلیم اظهارنامه برای درآمد خود هستند. بعلاوه در مورد شرکت خارجی نیز، نماینده وی در ایران مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی شرکت خارجی و پرداخت مالیات وی است.
-در مواردیکه شرکت خارجی خود راسا خدمات و عملیات قراردادی در ایران انجام می دهد و شعبه آن شرکت در ایران صرفا برای امور هماهنگی بدون انجام فعالیت قراردادی در ایران مستقر است، شعبه مکلف است علاوه بر تسلیم اظهارنامه بابت فعالیت خود، نسبت به تسلیم اظهارنامه مالیاتی شرکت خارجی یاد شده اقدام کند.
