۱- اهمیت موضوع جرایم و مجازات های مالیاتی
۱-۱- این مطلب برای چه کسانی مفید است
این مطلب حقوقی برای هر مودی مالیاتی، صاحب کسب و کار، مدیر شرکت ( تکالیف و مسئولیت های مالیاتی مدیران در شرکت های تجاری) و وکیل مالیاتی ( با ظرفیت ها و مزایای داشتن وکیل مالیاتی آشنا شوید) و مشاور مالیاتی مفید است.
۱-۲- ضرورت آگاهی از آثار کیفری برخی اعمال مالیاتی
تکلیف به پرداخت مالیات مهمترین وسیله تامین درآمد حکومت ها جهت اداره جامعه است و به همین جهت قوانین و مقررات آن ضامن استمرار امنیت و حیات اجتماعی است. به همین جهت اجرای این قوانین توسط افراد و مودیان، از طریق مجازات های کیفری پشتیبانی می شود. با توجه به اینکه برخی اعمال و تخلفات مالیاتی قانوناً با عواقب جدی مسئولیت به حبس مواجه می شود، هر مودی و صاحب کسب و کار باید با این مخاطرات آشنا باشد که کدام عمل مالیاتی جرم است و چه مجازاتی دارد تا با پرهیز از انجام آن، تجارت خود را در محیط حقوقی امن اداره کند.
۲- برخی تکالیف موضوع قانون مالیات های مستقیم و سایر قوانین مالیاتی
در قانون مالیات های مستقیم و سایر قوانین مالیاتی تکالیف متعددی بر عهده مشمولین قرار گرفته است ( تکالیف مالیاتی شرکت ها و صاحبان کسب و کار در مورد مالیات بر درآمد). از جمله ۱-تسلیم اظهارنامه ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) ۲-پرداخت بموقع مالیات ۳-عدم کتمان درآمد ( کتمان درآمد و یا هزینه غیر واقعی در مالیات چیست و چه عواقبی دارد؟) ۴-ثبت نام در سامانه مودیان صدور صورتحساب معاملات، ارسال فهرست معاملات و … بیشتر این تخلفات منجر به جریمه نقدی ( تخلفات مالیاتی و جریمه های آن در مورد مالیات بر درآمد) می شود ولی برخی تخلفات دارای ضمانت اجرای سنگین کیفری است که باید از آن مطلع باشید که در این مقاله با آنها آشنا می شوید.
۳- جرم تنظیم کردن دفاتر و اسناد و مدارک خلاف واقع و استناد به آن
۳-۱- مبانی جرم تنظیم دفاتر خلاف واقع و استناد به آن
لازم است بدانید بر اساس قانون تجارت تجار مکلف به تنظیم و نگهداری انواع دفاتر برای ثبت رویدادهای مالی هستند. محتویات این دفاتر و اسناد مربوطه از نظر مالیاتی بسیار اهمیت دارد و در بسیاری موارد مستند عمده شناسایی درآمد ها و هزینه های مالیاتی مودی همین دفاتر و اسناد است. بویژه در مورد مالیات عملکرد اشخاص حقوقی و مودیان حقوقی گروه یک ( نکاتی مفید در مورد گروه بندی مودیان مالیاتی) که اظهارنامه مالیاتی این گروه از مودیان باید متکی به دفاتر باشد ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر). بر همین اساس ممکن است مودی به درج اطلاعات خلاف واقع در این دفاتر برای رسیدن به مالیات کمتر ترغیب شود. باید دانست این کار یعنی تنظیم خلاف واقع دفاتر و استناد به آن، علاوه بر مخاطرات جدی، برخلاف قانون بوده به نحوی که ممکن است مرتکب، به مجازات این جرم محکوم شود.
۳-۲- مجازات جرم تنظیم دفاتر خلاف واقع
براساس بند ۱ ماده ۲۷۴ قانون مالیات های مستقیم، عمل “تنظیم دفاتر، اسناد و مدارک خلاف واقع و استناد به آن ” جرم است و مرتکب به حبس درجه شش بیش از شش ماه تا دو سال محکوم می شود.
۴- جرم مخفی کردن فعالیت اقتصادی و کتمان درآمد حاصل از آن
۴-۱- مبانی جرم مخفی نمودن فعالیت اقتصادی و کتمان درآمد حاصل از آن
براساس قانون مالیات های مستقیم، هر گونه فعالیت اقتصادی و درآمد حاصل از آن مشمول مالیات است و فعالان اقتصادی باید تمامی فعالیت های اقتصادی خود و درآمد حاصل از آن را برای رسیدگی مالیاتی و تعیین مالیات اعلام کنند. با این حال برخی مودیان برای پرهیز از تعهد مالیاتی ممکن است برخی فعالیت ها و درآمد حاصل از آن را به طور متقلبانه و با سوء نیت کتمان درآمد ( کتمان درآمد و یا هزینه غیر واقعی در مالیات چیست و چه عواقبی دارد؟)، اختفاء کنند. در این صورت این عمل جرم بوده و مشمول مجازات خواهد بود.
۴-۲- مجازات مخفی نمودن فعالیت اقتصادی و کتمان درآمد حاصل از آن
براساس بند ۲ ماده ۲۷۴ قانون مالیات های مستقیم، اختفای فعالیت اقتصادی و کتمان درآمد حاصل از ان جرم است و مرتکب به حبس درجه شش بیش از شش ماه تا دو سال محکوم می شود.
۵- جرم ممانعت نمودن مامورین مالیاتی از دسترسی به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود یا اشخاص ثالث و یا امتناع ازانجام تکلیف قانونی ارسال اطلاعات مالی
۵-۱- مبانی و مفهوم جرم ممانعت از دسترسی مامورین اطلاعاتی و عدم ارسال اطلاعات مالی
شناسایی درآمد و تعیین مالیات از صلاحیت های حاکمیتی دولت ها در تمام نظام های مالیاتی دنیا است. اصولاً مامورین مالیاتی بعنوان نمایندگان و مامورین دولتی صلاحیت دسترسی به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی جهت شناسایی درآمد را ( البته صرفاً از طرق قانونی) دارند و هر کسی این اطلاعات را در دسترس دارد اعم از مودی و اشخاص ثالث مثل بانک ها مکلف به ارائه این اطلاعات هستند.
در ماده ۱۸۱ قانون مالیات های مستقیم سازمان امور مالیاتی با مجوز مرجع قضایی اجازه بازرسی از محل مودی و محل نگهداری اسناد و دفاتر را یافته است و مودی مالیاتی نه تنها نباید مانع دسترسی مامور ( به شرط داشتن مجوز قضایی) بشود، بلکه باید با آنها همکاری نمایند.
در مورد اشخاص ثالث نیز بر اساس ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم هر شخصی که اطلاعاتی از فعالیت اقتصادی مودی دارد مکلف است بنا به درخواست اداره مالیاتی این اطلاعات را در اختیار اداره مالیاتی قرار دهد. این تکلیف با توجه به اهمیت آن دارای ضمانت اجرای کیفری است.
کسی که مانع از دسترسی مامور مالیاتی طبق قانون به اطلاعات شود یا شخص ثالثی از ارائه اطلاعات خوداری کند، ممکن است مورد تعقیب کیفری قرار گرفته و با اثبات عناصر و شرایط جرم محکومیت کیفری یابد. لازم به ذکر است یکی از شروط تحقق این جرم، وارد کردن زیان به دولت با این اقدام است، لذا تا قبل از اثبات ورود زیان به دولت در مرجع صالح قضایی جرم یاد شده محقق نشده است.
۵-۲- مجازات جرم ممانعت مامورین مالیاتی از دسترسی به اطلاعات وعدم ارسال اطلاعات
بر اساس بند ۳ ماده ۱۷۴ قانون مالیات های مستقیم ، ممانعت از دسترسی مامورین مالیاتی به اطلاعات مالی و اقتصادی خود یا اشخاص ثالث در اجرای ماده ۱۸۱ قانون و امتناع از انجام تکالیف قانونی مبنی بر ارسال نکردن اطلاعات مالی موضوع مواد ۱۶۹ و ۱۶۹ مکرر به سازمان امور مالیاتی و وارد کردن زیان به دولت با این اقدام، جرم محسوب می شود و مرتکب به مجازات بیش از شش ماه تا دوسال محکوم می شود.
۶– جرم عدم انجام تکلیف قانونی در مورد کسر مالیات مودیان دیگر و ایصال آن به سازمان امور مالیاتی
۶-۱- مبانی و مفهوم جرم عدم کسر و ایصال مالیات دیگران
در قانون مالیات های مستقیم مواردی وجود دارد که پرداخت کننده وجه به شخص صاحب درآمد مکلف شده که همزمان با پرداخت وجه، سهم مالیات دریافت کننده را کسر کند و مستقیماً به حساب سازمان امور مالیاتی بعنوان تمام یا بخشی از مالیات دریافت کننده واریز کند؛ مثل تکلیف کارفرمای حقوق بگیر به کسر مبلغ مالیات از حقوق واریزی به حقوق بگیر ( نکاتی راجع به مالیات حقوق) و واریز مبلغ مکسوره به حساب سازمان امور مالیاتی.
در مورد مالیات بر ارزش افزوده نیز عرضه کننده کالا و خدمات مکلف به وصول مالیات بر ارزش افزوده و واریز آن به حساب سازمان امور مالیاتی است.
با توجه به اهمیت این تکلیف قانونی، چنانچه پرداخت کننده از انجام تکلیف قانونی کسر مالیات و واریز آن به حساب سازمان امور مالیاتی در موعد قانونی خودداری کند، مرتکب جرم و مستوجب مجازات شده است.
۶-۲- مجازات جرم عدم کسر و ایصال مالیات دیگران
بر اساس بند ۴ ماده ۲۷۴ قانون مالیات های مستقیم ، عدم انجام تکالیف قانونی مربوط به مالیات های مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده در رابطه با وصول یا کسر مالیات مودیان دیگر و ایصال آن به سازمان امور مالیاتی در مواعد تعیین شده، جرم بوده و مستوجب مجازات حبس بیش از شش ماه تا دو سال است.
۷- جرم تنظیم معاملات و قراردادهای خود به نام دیگران یا معاملات و قراردادهای مودیان دیگر به نام خود برخلاف واقع
۷-۱- مبانی و مفهوم جرم تنظیم قرارداد به نام دیگری
درآمد مالیاتی در بیشتر موارد از طریق انجام معاملات و قراردادها صورت می گیرد و از طریق شناسایی این معاملات و قراردادها و طرفین آنها، درآمد ها و هزینه های مالیاتی و مودی توسط اداره مالیاتی قابل شناسایی است، به همین جهت مودی ممکن است برای مخفی نمودن درآمد یا فرار از پرداخت مالیات ترغیب شود و قراردادهایی که در واقع خود ذینفع و طرف آنها است را برخلاف واقع به نام شخص دیگری منعقد کند، ولی در واقع خود وی درآمد ناشی از آن معامله را تحصیل کند. قانون مالیاتی چنین عملی را جرم و مستوجب مجازات دانشته است. همچنین عمل کسی که معامله مودی را به نام خود منعقد نموده نیز جرم محسوب می شود. لازم است بدانید در صورت کشف چنین تخلفی، نه تنها مجازات متخلف را موجب می شود بلکه سازمان امور مالیاتی می تواند به مودی متخلف به عنوان صاحب درآمد ناشی از معاملات موصوف مراجعه کند و مالیات درآمد حاصل از معاملات موصوف را از وی مطالبه کند.
۷-۲- مجازات جرم تنظیم قرارداد به نام دیگری
بر اساس بند ۵ ماده ۲۷۴ قانون مالیات های مستقیم، تنظیم معاملات و قراردادهای خود به نام دیگران یا معاملات و قراردادهای مودیان دیگر به نام خود بر خلاف واقع، جرم بوده و مستوجب مجازات حبس بیش از شش ماه تا دو سال است.
۸- جرم عدم تسلیم اظهارنامه حاوی اطلاعات درآمدی و هزینه در سه سال متوالی
۸-۱- مبانی و مفهوم جرم عدم تسلیم اظهارنامه در سه سال متوالی
تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) یکی از مهمترین تکالبف مودیان در مورد مالیات عملکرد است. در مورد مشاغل( اشخاص حقیقی) مودی باید تا پایان خردادماه و در اشخاص حقوقی، تا ۴ ماه از پایان سال مالی، اظهارنامه خود را تسلیم کند. عدم تسلیم اظهارنامه واجد جرایم نقدی و محرومیت های قابل توجهی است. بعلاوه اگر مودی در سه سال متوالی از تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی خودداری کند، علاوه بر سایر جریمه نقدی ( تخلفات مالیاتی و جریمه های آن در مورد مالیات بر درآمد) و محرومیت مالیاتی، با ضمانت اجرای شدید کیفری نیز مواجه می شود و از نظر قانون جرم و قابل مجازات است.
۸-۲- مجازات خودداری از تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی در سه سال متوالی
بر اساس بند ۶ ماده ۲۷۴ قانون مالیات های مستقیم، خودداری از انجام تکالیف قانونی در خصوص تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی حاوی اطلاعات درآمدی و هزینه ای در سه سال متوالی جرم بوده و مستوجب مجازات حبس بیش از شش ماه تا دو سال حبس خواهد بود.
۹- جرم استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر به منظور فرار مالیاتی
۹-۱- مبانی و مفهوم جرم استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر به منظور فرار مالیاتی
بر اساس ماده ۳ قانون مقررات صادرات و واردات مصوب ۱۳۷۲ ، مبادرت به انجام فعالیت صادارت و واردات نیازمند داشتن کارت بازرگانی ( همه نکات حقوقی در مورد کارت بازرگانی و آثار و مسئولیت های دارنده آن) است. از سوی دیگر بر اساس مقررات گمرکی و مالیاتی، واردات قطعی کالا توسط کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی، مشمول مالیات علی الحساب واردات کالا به نرخ چهار درصد ارزش گمرکی مندرج در اظهارنامه گمرکی هستند.
بعلاوه واردات کالا مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیز است. دریافت علی الحساب مالیات از کالای وارده و نیز دریافت مالیات بر ارزش افزوده موجب ثبت اطلاعات کافی برای شناسایی درآمد برای تعیین مالیات قطعی برای واردکننده توسط اداره مالیاتی می شود، به همین جهت برخی افراد با استفاده از کارت بازرگانی ( همه نکات حقوقی در مورد کارت بازرگانی و آثار و مسئولیت های دارنده آن) افراد دیگر غالباً بی نشان که وارد کننده و صاحب کالای واقعی نیستند سعی می کنند شناسایی خود و درآمدشان را برای اداره مالیاتی دشوار کنند. در واقع استفاده مودی واقعی از کارت بازرگانی دیگری وسیله ای برای فرار مالیاتی می شود. قانون مالیات های مستقیم با آگاهی از این تجربه، استفاده از کارت بازرگانی دیگری برای فرار مالیاتی را جرم شناخته است.
۹-۲- مجازات جرم استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر به منظور فرار مالیاتی
بر اساس بند ۷ ماده ۲۷۴ قانون مالیات های مستقیم، استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر به منظور فرار مالیاتی جرم محسوب می شود و مستوجب مجازات حبس بیش از شش ماه تا دو سال است.
۱۰- ضرورت استفاده از وکیل و مشاور مالیاتی برای پرونده های جرم مالیاتی
جرم مالیاتی از حیث اینکه نوعی ضمانت اجرای کیفری است، تابع عمومات حقوق کیفری است ولی باید دانست بخش قابل توجهی از عناصر آن تابع مفاهیم خاص مالیاتی است. در واقع اداره بهینه پرونده کیفری جرم مالیاتی بدون اطلاع از جنبه های تخصصی مالیاتی در کنار جنبه های عمومی حقوق کیفری ممکن نیست. بنابراین در موارد احتمالی درگیر شدن در پرونده کیفری مالیاتی با توجه به عواقب جدی آن، حتماً از وکیل مطلع و مجرب در امور مالیاتی ( با ظرفیت ها و مزایای داشتن وکیل مالیاتی آشنا شوید) و آشنا و مجرب در امور کیفری استفاده کنید.
