مالیات کسب و کار مشارکتی موضوعی بسیار مهم و گاهی پر ابهام است که در این مطلب به سادگی آن را توضیح داده‌ایم تا صاحبان کسب‌وکار بتوانند از مباحث مالیاتی خود براحتی اطلاع پیدا کنند.
۱- اهمیت موضوع مالیات کسب و کارهای مشارکتی
۱-۱- این مطلب برای چه کسانی مفید است
این مطلب حقوقی برای صاحبین مغازه‌ها، تولیدی‌ها یا تجارت‌های مشارکتی، اشخاص مودی مالیاتی و کلیه صاحبان کسب‌وکار مفید است.
۲-۱- کسب و کار مشارکتی چیست
کسب‌وکار مشارکتی از روش های ممکن تجارت به‌ویژه برای تامین سرمایه بیشتر برای سودآوری است. در مشارکت تجاری، دو یا چند نفر با تامین آورده‌ای از خود، مجموعه دارایی‌های مشترکی را به‌وجود می‌آورند تا با تجارت با آن دارایی‌های مشترک، در سود و زیان شریک شوند. این آورده و دارایی می‌تواند پول، مال و یا کار باشد. مثلاً یکی از شرکا پول بیاورد و شریک دیگر ماشین‌آلات یا امکانات دیگر را تامین کند. هچنین در این آورده‌ها مشترکاً شریک شوند با این توافق که هر دو در سود و ضرر احتمالی شریک باشند.
۲- مسائل مالیاتی در مشارکت های تجاری
مسائل مالیاتی مشارکت تجاری، از موضوعات مهم آن است. اینکه:
- تکالیف مربوط به مالیات درآمد مشارکتی بر عهده کدام یک از شرکاء است.
- اظهارنامه مالیاتی را کدام شریک باید بدهد.
- جرایم و مجازات های احتمالی مالیاتی متوجه کدام شریک است.
- چند معافیت مالیاتی در مورد کسب و کار مشارکتی قابل اعمال است
- و مسائل مهم و عملی دیگر که در این نوشتار تخصصی مالیاتی، با استفاده از دانش سایر حوزه‌های حقوقی مرتبط در جهت راهنمایی شما به آنها می‌پردازیم.
۳- درآمد کسب و کار مشارکتی تابع کدام منبع مالیاتی است؟
۱-۳- مشارکت در قالب تاسیس شرکت تجاری
باید بدانید که مشارکت تجاری ممکن است در دو قالب حقوقی متفاوت صورت گیرد. در قالب اول شرکاء برای انجام شراکت خود دست به تشکیل و ثبت یکی از انواع شرکت تجاری قانونی (از قبیل شرکت سهامی یا شرکت با مسئولیت محدود) می‌زنند. در این مورد اساساً با تشکیل شرکت تجاری، این شرکت شخصیت حقوقی مستقل از شرکاء پیدا می‌کند و مسئولیتی متوجه شرکاء نیست. بلکه تمام مسئولیت مالیاتی بر عهده خود شرکت زیر عنوان مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی در ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم است. مدیرعامل و مدیران شرکت باید تکالیف مالیاتی شرکت مثل تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات‌های عملکرد، ارزش افزوده و سایر مالیات‌های قانونی را به جا آورند.
۲-۳- مشارکت بدون تاسیس شرکت تجاری
در قالب دیگر، شرکاء بدون تاسیس و ثبت شرکت تجاری، آورده خود را بصورت مشارکت بکار می‌اندازند. در این صورت برخلاف قالب اول هیچ شخصیت حقوقی مستقلی از قبیل شرکت سهامی یا شرکت با مسئولیت محدود تاسیس و ثبت نمی‌شود. بلکه تمام تجارت و کارهای این مشارکت به نام شخص شرکاء انجام می‌شود.
این مشارکت از نظر قانونی در قانون مالیات های مستقیم “مشارکت مدنی” خوانده می‌شود. در این مورد تمام مسئولیت ناشی از اعمال مشارکتی از جمله مسئولیت مالیاتی متوجه شخص شرکا است. شرکاء خود بعنوان صاحب مشاغل و تحت عنوان مالیات بر درآمد مشاغل در ماده ۹۳ به بعد قانون مالیات های مستقیم، مشمول تکالیف مالیاتی هستند. بنابراین ملاحظه می‌کنید که ریسک حقوقی شخصی و مسئولیت شخص مالیاتی مشارکت تجاری بدون تاسیس شرکت، بیشتر از مشارکت در قالب تشکیل شرکت تجاری است.
این نوشتار صرفاً در خصوص مسائل مالیاتی این نوع از مشارکت مدنی است. موضوع مالیات شرکت‌های تجاری تابع موضوع مسئولیت مالیاتی اشخاص حقوقی در نوشتار مستقل دیگری است.
۴- ثبت‌نام در نظام مالیاتی و تسلیم اظهارنامه مالیاتی در کسب و کارهای مشارکتی
۱-۴- ثبت نام مالیاتی مشارکت
از حیث وظیفه قانونی ثبت نام در نظام مالیاتی کشور، مشارکت مدنی خود بعنوان یک مودی شناخته می شود. مشاغلی که بصورت مشارکت مدنی اعم از قهری یا اختیاری اداره می‌شوند، به عنوان یک مودی در نظام مالیاتی ثبت نام خواهند شد. صاحبان مشاغل مشارکتی مکلفند در زمان ثبت نام در نظام مالیاتی کشور، اطلاعات مورد نیاز درباره کلیه شرکاء و نسبت سهم هر شریک را اعلام نمایند.
۲-۴- تسلیم اظهارنامه مالیاتی در مشارکت
در مشارکت، شرکاء می‌بایست نسبت به تسلیم یک اظهارنامه مالیاتی به عنوان اظهارنامه مالیاتی مشارکت اقدام نمایند و لزومی به دادن اظهارنامه های جداگانه نیست. اگر شریکی بطور هم زمان، هم در کسب‌وکار مشارکتی باشد و هم خود مستقلاً نیز کسب‌وکار انفرادی داشته باشد، باید برای کسب و کار انفرادی خود اظهارنامه جداگانه بدهد.
۵- حسابرسی مالیاتی در کسب و کارهای مشارکتی چگونه است؟
درآمد مشمول مالیات در حسابرسی مالیاتی، در مشارکت مدنی جمع مبلغ فروش کالا و خدمات و یا درآمد مشمول مالیات قطعی شده کلیه شرکاء، ملاک عمل است.
حسابرسی و صدور برگ تشخیص یا مطالبه یا قطعی مالیات عملکرد، برای مشارکت انجام می شود. حسابرسی هر نوع مالیات و جرایم دیگر که نوعاً مربوط به فعالیت مشارکت می باشد از جمله مالیات تکلیفی، مالیات حقوق، جرایم موضوع ماده ۱۶۹ قانون و مالیات بر ارزش افزوده، برای مشارکت انجام می شود. به همین جهت در اداره مالیاتی مربوطه، حساب مشترکی برای مشارکت ایجاد و کل و همه شرکاء نسبت به آنها مسئولیت دارند.
بنابراین در تعیین درآمد مشمول مالیات، تعیین درآمد شرکاء بطور مستقل در کار نیست و یک حسابرسی و مطالبه مالیات عملکرد برای مشارکت انجام می شود.
با این حال باید در نظر داشت که این رسیدگی و حسابرس مشترک به این معنی نیست که در نهایت کل مالیات مشارکت را یکی از شرکاء باید پرداخت کند بلکه سهم درآمد مشمول مالیات و مالیات هر یک از شرکاء به صورت جداگانه در برگ تشخیص مالیات تعیین می شود.
۶- مسئولیت مالیاتی شرکاء در مشارکت
همانگونه که گفتیم در مورد کسب و کارهای مشارکتی، یک حسابرسی و مطالبه مالیات عملکرد برای مشارکت انجام می شود، لکن سهم درآمد مشمول مالیات و مالیات ( اصطلاحات کلیدی در قانون مالیات های مستقیم) هر یک از شرکاء به صورت جداگانه در برگ تشخیص مالیات تعیین می شود و مسئولیت هر شریک در پرداخت مالیات به صورت جداگانه به نسبت سهم الشرکه وی در مشارکت است و در صورت عدم پرداخت توسط شریک مربوطه، سهم مالیات متعلقه به شریک، برابر مقررات قانونی از وی وصول می شود. لذا هر شریک مسئول پرداخت سهم مالیات خود است و ضامن مالیات پرداختی شریک یا شرکای دیگر نیست. در واقع هر شریک صرفاً متناسب با سهمی که در کل مشارکت دارد موظف به پرداخت سهم مالیات خود به اداره مالیاتی است. سازمان امور مالیاتی نیز برای مالیات عملکرد هریک از شرکاء، حساب جداگانه ای را از جهت منظور نمودن مالیات و جرایم متعلق و پرداخت یا ترتیب پرداخت متناظر و متناسب با آن ایجاد می نماید.
۷- شمول مقررات مالیات مقطوع تبصره ماده ۱۰۰ قانون در مورد مشارکت
آیا امکان استفاده از تسهیل مالیاتی موضوع تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم برای کسب و کارهای مشارکتی هم وجود دارد؟
بله تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم در مورد تعیین مالیات مقطوع و عدم الزام به تسلیم اظهارنامه و نگهداری اسناد و مدارک با رعایت شرایط قانونی، در مورد مشارکت نیز قابل اعمال است.
۸- معافیت های مالیاتی در مورد مشارکت
در کسب و کارهای مشارکتی از چند معافیت مالیاتی ( با امتیازات و تسهیلات مالیاتی قابل استفاده آشنا شویم) می توان استفاده کرد؟
در مشارکتهای مدنی، حتی اگر تعداد شرکاء از دو نفر بیشتر باشد، شرکاء حداکثر از دو معافیت استفاده خواهند کرد. مبلغ معافیت بطور مساوی بین آنان تقسیم و باقیمانده سهم هر شریک جداگانه مشمول مالیات خواهد بود.
۹- نحوه اعمال تخفیف در نرخ مالیاتی موضوع ماده ۱۳۱ قانون در مورد مشارکت
نحوه اعمال تخفیف ( با امتیازات و تسهیلات مالیاتی قابل استفاده آشنا شویم) موضوع ماده ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم در مورد مشارکت مدنی چگونه است؟ خوب است بدانید مودیان در ازاء هر ده درصد افزایش در درآمد ابرازی مشمول مالیات نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته، از ۱ تا ۵ درصد تخفیف در نرخ مالیاتی برخوردار می‌شوند.
در مورد صاحبان مشاغلی که به صورت مشارکت فعالیت دارند نیز هر یک از شرکاء نسبت به سهم درآمدی ابرازی مشمول مالیات سال قبل (سال پایه) و سال جدید خود (در صورت دارا بودن شرایط ) می‌توانند از تبصره ماده ۱۳۱ قانون استفاده نمایند.
۱۰- وضعیت مالیاتی درآمد حاصل از مضاربه در کسب‌وکارهای مشارکتی
با اینکه مضاربه نیز بطور کلی ار انواع عقود مشارکتی است ولی از نظر مالیاتی تفاوت هایی با مشارکت مدنی دارد.
۱-۱۰- مفهوم مضاربه
مضاربه عقدی مشارکتی است که به موجب آن یکی از طرفین ( که مضارب خوانده می شود) به طرف دیگر سرمایه نقدی می دهد برای اینکه طرف دیگر( که عامل خوانده می شود) با آن سرمایه تجارت کند و هر دو طرف در سود حاصل از تجارت شریک باشند.
۲-۱۰- وضعیت مالیاتی مضاربه
از نظر مالیاتی، درآمد ناشی از فعالیت مضاربه، در مواردی که عامل (مضارب) یا صاحب سرمایه( مالک) شخص حقیقی باشد، تابع مقررات فصل مالیات بر درآمد مشاغل خواهد بود.
در مضاربه، هم عامل و هم مالک، به عنوان مودی مشمول مالیات هستند و عامل باید به موقع تسلیم اظهارنامه مالیاتی، علاوه بر پرداخت مالیات خود، مالیات درآمد سهم مالک سرمایه را (چنانچه شخص حقیقی باشد) کسر کند و بعنوان مالیات علی الحساب مالک، به اداره مالیاتی واریز کند. این تکلیف فقط در مورد مضاربه است و در مورد مشارکت مدنی وجود ندارد.
۱۱- ضرورت استفاده از خدمات وکیل مالیاتی برای امور مالیاتی کسب و کار مشارکتی
آیا در امور کسب و کارهای مشارکتی بهتر است از خدمات حقوقی وکیل حقوقی و یا وکیل مالیاتی استفاده نمود؟
مشارکت یکی از مناسبات و روابط پیچیده و دشوار حقوقی به نسبت سایر روابط حقوقی است. هم در اداره مشارکت و هم در پایان آن و هم در خصوص مسئولیت شرکاء در قبال اعمال مشارکتی، به دلیل احتمال بالای تعارض منافع دائم بین شرکا با یکدیگر و با طلبکاران، اختلاف و مسئولیت حقوقی دارای ریسک بالایی است.
به همین جهت توصیه می شود چنانچه ایجاد محیط امن، کم هزینه و قابل پیش بینی حقوقی اولویت کسب و کار شما است، از خدمات تخصصی وکیل متخصص و یا وکیل مالیاتی ( با ظرفیت ها و مزایای داشتن وکیل مالیاتی آشنا شوید) آگاه استفاده کنید
