اصطلاحات کلیدی در قانون مالیات های مستقیم

۱- اهمیت موضوع اصطلاحات کلیدی در قانون مالیات های مستقیم

۱-۱- این مطلب برای چه کسانی مفید است

 این مطلب حقوقی برای اشخاص مودی مالیاتی، صاحب کسب و کار، شخص حقوقی، وکیل مالیاتی ( با ظرفیت ها و مزایای داشتن وکیل مالیاتی آشنا شوید) و مشاور مالیاتی مفید است.

۱-۲- اهمیت آگاهی از اصطلاحات در قانون مالیات های مستقیم

  قانون مالیات های مستقیم دارای مفاهیم و اصطلاحات تخصصی است که بدون درک معانی این اصطلاحات فهم قانون دشوار و غیر دقیق خواهد شد. فهم نسبی از قانون نیازمند اگاهی از این اصطلاحات است. در این یادداشت معانی برخی از این اصطلاحات بیان می شود.

۲- قانون مالیات های مستقیم

قانون مالیات های مستقیم مصوب ۱۳۶۶/۱۲/۳ مجلس شورای اسلامی است. این قانون منبع اصلی حقوق و تکالیف مالیاتی بین سازمان امور مالیاتی با مودی و سایر اشخاص مرتبط است.

قانون مالیات های مستقیم، حداقل سه بار اصلاحات مهمی داشته است؛ اصلاحات مورخ ۱۳۷۱/۱۲/۷، اصلاحات مورخ ۱۳۸۰/۱۱/۲۷ و اصلاحات مورخ ۱۳۹۴/۴/۳۱ این قانون هم اکنون ۲۸۲ ماده دارد.

۳- مالیات مستقیم

تعهدی است قانونی به پرداخت مبلغی مشخص به صورت وجه نقد برعهده شخص اعم از حقیقی یا حقوقی ( مودی) که به جهت تحصیل درآمد و یا مالکیت و یا هرگونه موقعیت مالیات پذیر قانونی، بموجب قانون وضع می شود و مودی پس از طی فرایند رسیدگی مالیاتی مکلف به پرداخت آن به دولت است و در صورت عدم پرداخت، از طریق برگ اجرای مالیاتی از اموال و دارایی وی وصول می شود.

۴- مودی

۴-۱- مفهوم مودی

 هر شخص حقیقی و یا حقوقی ( انجام کسب و کار با تاسیس شرکت بهتر است یا بدون تاسیس شرکت) است که به خاطر تحصیل درآمد مالیات پذیر و یا داشتن اموال و املاک در مواردی که قانون معین می کند، مکلف به انجام تکالیف مالیاتی از جمله پرداخت مالیات می شود.

۴-۲- اشخاص حقیقی مشمول مالیات

 اشخاص حقیقی “مقیم ایران” بابت درآمد هایی که چه در ایران و چه خارج از ایران تحصیل می کنند بعنوان مودی، مشمول مالیات هستند ولی اشخاص حقیقی ایرانی “مقیم خارج از ایران” تنها بابت درآمدهایی که در ایران کسب می کنند مشمول مالیات هستند، بنابراین درآمد های شخص غیر مقیم کسب شده در خارج از ایران اصولاً مشمول مالیات نیست. اشخاص خارجی مقیم خارج از ایران نیز صرفاً بابت درآمدهایی که در ایران و یا از ایران تحصیل کنند مکلف به پرداخت مالیات هستند.

۴-۳- اشخاص حقوقی مشمول مالیات

 تمام اشخاص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران و یا خارج از ایران دارند و نیز اشخاص حقوقی غیر ایرانی نسبت درآمدهای کسب شده در ایران یا از ایران مکلف به پرداخت مالیات هستند.

۵- شخص در حکم مودی

۵-۱- مفهوم شخص در حکم مودی

علاوه بر کسانی که به دلیل تحصیل درآمد یا داشتن موقعیت مالیاتی طبق قانون بعنوان مودی مشمول مالیات هستند، اشخاصی هستند که نه به خاطر تحصیل درآمد بلکه به دلیل حکم خاص قانون مسئول پرداخت مالیات شخص دیگری می شوند. این گونه اشخاص “در حکم مودی” خوانده می شوند. مثلاً کارفرمای شخص حقوق بگیر که مکلف است مالیات حقوق ( نکاتی راجع به مالیات حقوق) بگیر خود را از محل حقوق پرداختی به وی پرداخت کند.

۵-۲- اشخاص ثالث در حکم مودی

 در مواردی نیز قانون اشخاصی غیر از مودی ( اشخاص ثالث) را به خاطر عدم رعایت تکالیف قانونی خاصی توسط آنها مکلف به پرداخت مالیات می کند، مثلاً چنانچه اداره امور مالیاتی از بانک و یا اشخاصی که دارای اطلاعاتی در خصوص درآمد مودی هستند اطلاعات و اسناد تقاضا کند و شخص اخیر از ارائه اسناد و اطلاعات مورد تقاضا خودداری نماید، وی بعنوان “در حکم مودی” مکلف به پرداخت مالیات مربوط به مودی خواهد بود.

۶- درآمد مالیاتی

هرعایدی تحصیل شده که باعث افزایش برخورداری و دارایی شخص شود بعنوان درآمد شناخته می شود. هر عایدی مشمول مالیات نخواهد بود، بلکه عایدی هایی مشمول مالیات هستند که اولاً دارای ماهیت درآمدی باشند و به عبارت دیگر درآمد مالیات پذیر باشند و ثانیاً به حکم قانون از شمول مالیات خارج نشده باشند. برخی درآمدهایی که توسط قانون مشمول مالیات قرار گرفته اند عبارت اند از، درآمد نقل و انتقال قطعی املاک، درآمد اجاره املاک، درآمد حقوق ( نکاتی راجع به مالیات حقوق)، درآمد مشاغل، درآمد اشخاص حقوقی، درآمد اتفاقی.

۷- درآمد مشمول مالیات

اصطلاح درآمد مشمول مالیات عمدتاً در مورد مالیات عملکرد مشاغل و نیز مالیات اشخاص حقوقی بکار می رود. جمع درآمد مودی در یک سال مالیاتی پس از کسر نمودن هزینه های قابل قبول مالیاتی ( پانزده مورد خاص هزینه قابل قبول مالیاتی) مودی و استهلاکات، منجر به درآمد مشمول مالیات ( بیست راهکار قانونی برای کاهش مالیات) وی می گردد. با اعمال نرخ مالیاتی( درصد مشخص قانونی) بر درآمد مشمول مالیات، مالیات بر درآمد حاصل می شود.

۸- نرخ مالیاتی

۸-۱- مفهوم نرخ مالیاتی

 نرخ مالیاتی عبارت است از درصد مشخصی از درآمد مشمول مالیات مودی که مودی مکلف به پرداخت معادل حاصل از آن بعنوان مالیات است. نرخ مالیاتی برای هر منبع مالیاتی توسط قانون بصورت “درصدی” از درآمد مشمول مالیات و یا ماخذ مالیاتی قانون تعیین می شود.

۸-۲- نرخ مالیاتی در منابع مختلف درآمدی

 نرخ مالیاتی در مورد مالیات بر ارث ( نکات اساسی و کاربردی مالیات بر ارث) بر حسب مورد از حداقل یک و نیم درصد ارزش مال تا ۱۰ درصد ارزش مال متغیر است. نرخ مالیاتی در مورد مالیات بر نقل و انتقال قطعی ملک ۵ درصد( از ارزش معاملاتی ملک)، در مورد واگذاری حق واگذاری محل ۲ درصد( از مبلغ مورد معامله)، در مورد درآمد اشخاص عملکرد مشاغل بین ۱۵ تا ۲۵ درصد( از درآمد مشمول مالیات) و در مورد درآمد اشخاص حقوقی ۲۵ درصد( از درآمد مشمول مالیات) است.

نرخ مالیاتی در مورد درآمد اجاره املاک و درآمد اتفاقی برحسب اینکه صاحب درآمد یعنی موجر، مشمول مالیات مشاغل و یا درآمد اشخاص حقوقی باشد تابع نرخ مالیاتی مالیات عملکرد است.

۹- ماخذ مالیاتی

میزانی از درآمد مودی است که موضوع اعمال نرخ مالیاتی برای تعیین مالیات قرار می گیرد، مثلاً ماخذ مالیات بر درآمد اجاره عبارت است از ۷۵ درصد کل اجاره بهای دریافتی که پس از اعمال نرخ مالیاتی در مبلغ مزبور بعنوان ماخذ مالیاتی، مالیات نهایی تعیین می گردد.

۱۰- هزینه قابل قبول مالیاتی

۱۰-۱- مفهوم هزینه قابل قبول مالیاتی

هزینه قابل قبول مالیاتی ( پانزده مورد خاص هزینه قابل قبول مالیاتی) که عمدتاً برای مالیات عملکرد کاربرد دارد مبلغ هزینه هایی است که مودی در طی سال مالی به منظور تحصیل درآمد پرداخت نموده و یا متعهد به پرداخت شده باشد. این هزینه ها به منظور تعیین مالیات از این جهت اهمیت قابل توجهی دارد که با کسر کردن مجموع هزینه های قابل قبول مالیاتی از جمع درآمد ناخالص مودی در سال مالیاتی، درآمد مشمول مالیات ( بیست راهکار قانونی برای کاهش مالیات) برای اعمال نرخ مالیاتی بدست می آید.

۱۰-۲- شرایط هزینه قابل قبول مالیاتی

 شرط قبولی اقلام هزینه بعنوان هزینه جهت کسر از درآمد ناخالص این است که اولاً در جهت تحصیل درآمد بوده باشد، ثانیاً عناوین هزینه مورد نظر، بموجب قانون به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی ( پانزده مورد خاص هزینه قابل قبول مالیاتی) براساس ماده ۱۴۸ قانون شناسایی شده باشد، مثلاً مبالغ پرداخت شده به عنوان حقوق پرسنل و یا هزینه خرید کالا برای فروش، در ماده ۱۴۸ قانون بعنوان یکی از عناوین هزینه قابل قبول مالیاتی توسط مقنن شناسایی شده است.

۱۱- سال مالیاتی

 دوره یکساله مالیاتی با زمان شروع و پایان مشخصی است که فعالیت های مالی و مالیاتی در طی این دوره مشمول تعهدات مالیاتی (تکالیف مالیاتی شرکت ها و صاحبان کسب و کار در مورد مالیات بر درآمد) قرار می گیرد.

اظهارنامه مالیاتی ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) که اشخاص حقیقی و حقوقی مکلف به تسلیم آن هستند شامل درآمد ها و هزینه ها و سایر اسناد مربوط به فعالیت مالی و اقتصادی در سال مالیاتی مربوطه است.

۱۲- مالیات بر ارث

 در مواردی که در نتیجه فوت شخص، اموالی به وراث وی منتقل شود وارث بابت اموال و دارایی و حقوقی که در نتیجه ارث تحصیل نموده، مشمول مالیات بر ارث ( نکات اساسی و کاربردی مالیات بر ارث) است.

تا زمانی که مالیات ارث پرداخت نشود هیچ مرجع از جمله دفاتر اسناد رسمی حق تنظیم سند در مورد این اموال را ندارد و بانکها و سایر نهادهایی که اموال و وجوه مورد ارث نزد آنها نگهداری می شود، حق تسلیم این اموال به مورث را ندارند و تنها پس از پرداخت مالیات توسط وارث و ارائه گواهی پرداخت مالیات می توانند این اموال را تسلیم کنند.

۱۳- مالیات بر نقل و انتقال املاک

مالیات بر نقل و انتقال املاک مالیاتی است برعهده انتقال دهنده ملک بابت درآمد حاصل از انتقال. نرخ مالیاتی نیز ۵ درصد از ارزش معاملاتی ملک مورد انتقال است. دفاتر اسناد رسمی حق تنظیم و ثبت سند انتقال تا قبل از اخذ گواهی پرداخت مالیات انتقال را ندارند.

۱۴- مالیات بر درآمد اجاره املاک

۱۴-۱- مفهوم مالیات بر درآمد اجاره

 مالیات بر درآمد اجاره، مالیاتی است بر عهده موجر( اجاره دهنده) بابت درآمد اجاره بهای دریافتی از مستاجر.

۱۴-۲- ماخذ و نرخ مالیات بر درآمد اجاره

ماخذ مالیات بر درآمد اجاره املاک، معادل ۷۵ درصد از اجاره بها است. نرخ مالیاتی در مورد اجاره املاک تابع نرخ مالیات عملکرد است. از نظر قانونی موجر باید بابت درآمد حاصل از درآمد اجاره سالیانه اظهارنامه درآمد املاک اجاری را تسلیم نماید. در مورد مالیات بر اجاره املاک برخی معافیت های قانونی (با امتیازات و تسهیلات مالیاتی قابل استفاده آشنا شویم) نیز وجود دارد.

۱۵- مالیات بر درآمد حقوق

۱۵-۱- مفهوم مالیات حقوق

 مالیات بر درآمد حقوق ( نکاتی راجع به مالیات حقوق)، مالیاتی است بابت درآمد ناشی از حقوق دریافتی از رابطه استخدامی با کارفرما.

۱۵-۲- مودی در مالیات حقوق کیست و تکلیف پرداخت بر عهده کیست

هر چند مودی اصلی در این نوع مالیات حقوق بگیر است ولی تکلیف اصلی بر عهده کارفرما و پرداخت کننده حقوق است که باید مالیات متعلقه را مستقیماً از مبالغ حقوق قابل پرداخت به حقوق بگیر کسر کند و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کند.

۱۵-۳- نرخ مالیات حقوق

 نرخ مالیات حقوق، حداقل ۱۰ درصد و حداکثر ۲۰ درصد از حقوق و مزایای مربوط است.

۱۶- مالیات بر واگذاری حق واگذاری محل

۱۶-۱- مفهوم مالیات حق واگذاری محل

 هر گونه دریافتی بابت واگذاری حق سرقفلی یا حق کسب و پیشه اماکن تجاری، مشمول مالیاتی به نام مالیات بر واگذاری حق واگذاری محل است که این مالیات بر عهده انتقال دهنده سرقفلی یا حق کسب و پیشه است.

۱۶-۲- نرخ مالیاتی و ماخذ مالیاتی مالیات حق واگذاری محل

 مالیات حق واگذاری محل، معادل ۲ درصد مبلغ مورد معامله است.

۱۷- مالیات بر درآمد مشاغل

۱۷-۱- مفهوم مالیات بر درآمد مشاغل

 درآمد سالیانه اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل پس از کسر هزینه های قابل قبول مالیاتی ( پانزده مورد خاص هزینه قابل قبول مالیاتی) و معافیت های قابل کسر از درآمد ( با امتیازات و تسهیلات مالیاتی قابل استفاده آشنا شویم)، مشمول مالیات سالیانه عملکرد است.

۱۷-۲- مودیان مشمول مالیات مشاغل

 در این گونه مالیات، مودی هر صاحب شغلی است که بصورت ” شخص حقیقی” ( انجام کسب و کار با تاسیس شرکت بهتر است یا بدون تاسیس شرکت) به فعالیت حرفه ای می پردازد مثل پزشک، وکیل، حسابدار، کاسب. هر صاحب شغلی مکلف است سالیانه اظهارنامه مالیاتی ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) درآمد سالیانه خود را تسلیم کند و بر حسب اینکه در کدام گروه بندی مالیاتی ( نکاتی مفید در مورد گروه بندی مودیان مالیاتی) قرار می گیرد، تکالیف مربوط به تنظیم نگهداری و ارائه دفاتر را انجام دهد و مالیات متعلقه ( بیست راهکار قانونی برای کاهش مالیات) را طبق قانون به اداره امور مالیاتی پرداخت کند. نرخ مالیات مشاغل از ۱۵ درصد شروع می شود و با افزایش درآمد طبق قانون تا تا ۲۵ درصد قابل افزایش است.

۱۸- مالیات اشخاص حقوقی

۱۸-۱- مفهوم مالیات اشخاص حقوقی

چنانچه فعالیت انتفاعی و درآمدی در قالب شخص حقوقی ( انجام کسب و کار با تاسیس شرکت بهتر است یا بدون تاسیس شرکت) شامل شرکت تجاری و موسسه باشد، شخص حقوقی بابت درآمدهای سالیانه مکلف به پرداخت مالیات مربوطه بعنوان مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی است.

۱۸-۲- تکلیف اشخاص حقوقی به تسلیم اظهارنامه مالیاتی

 اشخاص حقوقی مکلفند اظهارنامه مالیاتی ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر ) سالیانه را تسلیم کنند و مالیات مربوطه را پرداخت کنند.

۱۸-۳- نرخ مالیاتی و ماخذ مالیات اشخاص حقوقی

 نرخ مالیات اشخاص حقوقی ۲۵ درصد از درآمد مشمول مالیات سالیاته آنها است. درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی، مجموع درآمد سالیانه آنها پس از کسر هزینه های قابل قبول مالیاتی ( پانزده مورد خاص هزینه قابل قبول مالیاتی) و استهلاکات است.

۱۹- مالیات بر درآمد اتفاقی

در مواردی که شخص، مال یا حقوقی بصورت رایگان بدست آورد از آنجا که صاحب درآمد شده است وی مکلف به پرداخت مالیات درآمد حاصله بعنوان درآمد اتفاقی است، مثلاً چنانچه به کسی، مالی بخشیده شود یا خانه ای به شخصی بطور مجانی صلح شود، درآمد بدست آمده چه بصورت نقدی باشد و چه غیر نقدی مشمول مالیات است و دریافت کننده این درآمد مکلف است با تسلیم اظهارنامه مالیاتی، مالیات قانونی آن را پرداخت کند.

۲۰- مالیات بر نقل و انتقال سهام

۲۰-۱- موارد مشمول مالیات نقل و انتقال سهام

 مبلغ حاصل از فروش سهام و نیز حق تقدم سهم مشمول مالیات قانونی است که برعهده انتقال دهنده است.

۲۰-۲- نرخ مالیات نقل و انتقال سهام

در مورد سهام شرکت هایی که در بورس و بازارهای مجاز بورسی خرید و فروش می شوند، نیم درصد مبلغ فروش هر سهم به عنوان مالیات از فروشنده سهام دریافت می شود.

در مورد سهام شرکتهای خارج از بازرهای بورسی، ۴ درصد از مبلغ اسمی سهم بعنوان مالیات توسط فروشنده سهام باید پرداخت شود. ثبت انتقال سهام در دفاتر اسناد رسمی یا اداره ثبت شرکت ها یا سامانه بازارهای بورس بدون پرداخت مالیات آن ممنوع است.

۲۱- اظهارنامه مالیاتی

۲۱-۱- مفهوم اظهارنامه مالیاتی

 اظهارنامه مالیاتی ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) اعلامیه ای است از جانب و با امضای مودی در قالب فرمی مشخص که در آن مودی اطلاعات هویتی، عملکردی، درآمدی و هزینه ای خود و میزان درآمد و مالیات متعلق به خود را بطور سالیانه به اداره امور مالیاتی اعلام می کند.

۲۱-۲- موارد تسلیم اظهارنامه مالیاتی

اظهارنامه مالیاتی ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) علاوه بر منبع درآمد عملکرد سالیانه، در سایر منابع مالیاتی همچون ارث ( نکات اساسی و کاربردی مالیات بر ارث) و اجاره املاک و درآمد اتفاقی نیز مودی مکلف به تسلیم اظهارنامه ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر)جداگانه است. در مورد درآمد حقوق ( نکاتی راجع به مالیات حقوق)، تکلیفی به دادن اظهارنامه نیست.

۲۱-۳- تکلیف به تسلیم اظهارنامه طبق مقررات و واقعیت

 صاحبان درآمد مالیاتی مکلف هستند طبق قانون نسبت به تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی (تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) در موعد قانونی اقدام کنند در غیر این صورت مشمول جریمه قانونی ( تخلفات مالیاتی و جریمه های آن در مورد مالیات بر درآمد) خواهند بود. چنانچه مودی اظهارنامه مالیاتی را طبق مقررات و واقعیت تکمیل و تنظیم نماید، مورد قبول اداره مالیات واقع شده و مبنای مالیات قابل پرداخت مودی خواهد بود در غیر این صورت اداره امور مالیاتی با تنظیم برگ تشخیص، میزان مالیات قابل مطالبه را براساس اسناد و اطلاعات قانونی تعیین و مطالبه می کند.

۲۲- دفاتر مالیاتی مودی

۲۲-۱- تکلیف تنظیم دفاتر مالیاتی

 در مورد گروه های خاصی از مودیان ( نکاتی مفید در مورد گروه بندی مودیان مالیاتی) از جمله اشخاص حقوقی و برخی صاحبان مشاغل مثل هتل داران و صاحبان بیمارستانها، مودی مکلف است برای ثبت فعالیت های مالی خود دفاتر مشخصی را تنظیم و نگهداری کند و در صورت درخواست اداره مالیاتی برای تشخیص درآمد و تعیین درآمد به اداره مالیاتی ارائه نمایند. عدم تنظیم یا ارائه دفاتر قانونی ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر)توسط مودی موجب جریمه های قانونی ( تخلفات مالیاتی و جریمه های آن در مورد مالیات بر درآمد) برای وی و یا عدم پذیرش اظهارنامه یا محرومیت از تسهیلات مالیاتی ( با امتیازات و تسهیلات مالیاتی قابل استفاده آشنا شویم) خواهد بود.

۲۲-۲- برخی از انواع دفاتر مالیاتی

عمده این دفاتر عبارت اند از “دفتر روزنامه” که دفتری است که در آن کلیه معاملات و رویدادهای مالی و محاسباتی مودی در آن ثبت می شود. معاملات و رویدادهای ثبت شده در دفتر روزنامه بر حسب نوع معامله و رویداد دسته بندی می شود و برحسب دسته مربوطه به سرفصل حساب  مربوطه در “دفتر کل” منعکس می شود.

۲۳- مرور زمان مالیاتی

۲۳-۱- مفهوم مرور زمان

 مرور زمان مفهومی حقوقی است با این مضمون که چنانچه حق مورد ادعایی تا مدت زمان قانونی مشخصی، توسط ذینفع مورد مطالبه قرار نگیرد، پس از گذشت آن مدت، حق ادعایی مشمول مرور زمان می شود و دیگر قابل ادعا و مطالبه نخواهد بود.

۲۳-۲- انواع مرور زمان مالیاتی

 در مورد مطالبات مالیاتی حداقل دو نوع مرور زمان وجود دارد. مرور زمان رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی و مرور زمان مطالبه مالیات.

۲۳-۲-۱– مرور زمان رسیدگی به اظهارنامه

با تسلیم اظهارنامه مالیاتی ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) توسط مودی، اداره امور مالیاتی مکلف است ظرف یک سال به آن رسیدگی و برگ تشخیص صادر نماید و ظرف سه ماه از گذشت یک سال مزبور، برگ تشخیص را به مودی ابلاغ نماید. در صورت عدم اقدام سازمان امور مالیاتی ظرف مواعد یاد شده، مالیات ابرازی مودی در اظهارنامه قطعی می شود و اداره امور مالیاتی نمی تواند ادعای مالیات بیشتری کند مگر در موارد کتمان درآمد توسط مودی.

۲۳-۲-۲- مرور زمان مطالبه مالیات

در صورتی که مودی نسبت به تسلیم اظهارنامه ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) اقدام ننموده باشد، اداره امور مالیاتی تا پنج سال فرصت دارد که مالیات مودی را تعیین کند و ظرف سه ماه بعد از پنج سال یاد شده، مالیات را از مودی مطالبه کند و اگر ظرف این مدت اقدام نکند، حق سازمان برای مطالبه مالیات، مشمول مرور زمان می شود و دیگر قابل مطالبه نخواهد بود.

۲۴- کتمان درآمد

مودی مکلف است تمامی فعالیت ها و درآمد های مالیاتی خود را در اظهارنامه و اسناد ارائه شده به اداره امور مالیاتی اعلام و افشاء نماید. چنانچه از اعلام فعالیت و یا بخشی از درآمد مالیاتی خودداری کند مرتکب کتمان درآمد ( کتمان درآمد و یا هزینه غیر واقعی در مالیات چیست و چه عواقبی دارد؟) شده است و در نتیجه ی این تخلف نه تنها معافیت ها و تسهیلات مالیاتی ( با امتیازات و تسهیلات مالیاتی قابل استفاده آشنا شویم) مربوطه در مورد درآمد کتمان شده را از دست می دهد بلکه عمل او مستوجب جریمه ( تخلفات مالیاتی و جریمه های آن در مورد مالیات بر درآمد) نیز خواهد بود.

۲۵- سامانه مودیان

۲۵-۱- سامانه مودیان چیست

سامانه ای است تحت مدیریت سازمان امور مالیاتی که در آن به هر مؤدی، کارپوشه ویژه ای اختصاص یافته و تبادل اطلاعات میان مؤدیان و سازمان امور مالیاتی منحصراً از طریق آن کارپوشه انجام می شود.

مؤدیان می توانند با استفاده از هرگونه سخت افزار یا نرم‌ افزار اعم از رایانه شخصی، پایانه فروشگاهی، سامانه های ابری یا هر وسیله دیگری که حافظه مالیاتی به آن متصل شده ‌باشد، به سامانه مؤدیان متصل شوند.

۲۵-۲- تکلیف به ثبت نام در سامانه مودیان

کلیه اشخاص مشمول( کلیه صاحبان مشاغل صنفی و غیرصنفی و اشخاص حقوقی موضوع فصل های چهارم و پنجم باب سوم قانون) مکلفند به ترتیبی که سازمان مقرر می‌ کند، نسبت به ثبت نام در سامانه مؤدیان اقدام کنند در غیر این صورت مشمول جریمه های قانونی ( تخلفات مالیاتی و جریمه های آن در مورد مالیات بر درآمد) خواهند بود.

۲۶- معافیت مالیاتی

در موارد مشخص که قانون اعلام می کند ممکن است درآمدی خاص و یا بخشی از درآمد از پرداخت مالیات مستثنی یا معاف گردد. موارد معافیت مالیاتی ( با امتیازات و تسهیلات مالیاتی قابل استفاده آشنا شویم) را قانون تعیین می کند.

بر اساس مقررات قانونی، در بیشتر موارد، برخورداری از معافیت قانونی، مستلزم تسلیم اظهارنامه مالیاتی ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) است.

۲۷- مالیات با نرخ صفر مالیاتی

مالیات با نرخ صفر روش قانونی جدیدی است که جایگزین معافیت مالیاتی شده است. از نظر قانونی منظور از مالیات با نرخ صفر روشی است که مؤدیان مشمول آن مکلف به تسلیم اظهارنامه ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر)، دفاتر قانونی، اسناد و مدارک حسابداری برای درآمدهای خود به ترتیب مقرر در قانون و در مواعد مشخص‌شده به سازمان امور مالیاتی کشور می‌باشند و سازمان مذکور نیز مکلف به بررسی اظهارنامه و تعیین درآمد مشمول مالیات مؤدیان براساس مستندات، مدارک و اظهارنامه مذکور است ولی پس از تعیین درآمد مشمول مالیات ( بیست راهکار قانونی برای کاهش مالیات) مؤدیان، مالیات آنها با نرخ صفر محاسبه می‌شود.

۲۸- جریمه مالیاتی

تکالیف مالیاتی مودی و اشخاص ثالث در قانون مالیات های مستقیم و مقررات مربوط، با ضمانت اجراهای قانونی از جمله جریمه های قانونی ( تخلفات مالیاتی و جریمه های آن در مورد مالیات بر درآمد) همراه است. در مواردی که مودی و یا اشخاص ثالث از انجام تکالیف قانونی مثل تسلیم به موقع اظهارنامه ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر)، ارائه دفاتر و اسناد، پرداخت به موقع مالیات متعلقه خودداری کنند، مستوجب جریمه قانونی است که غالباً درصدی از مبلغ مالیات متعلقه است. این جرایم در مواردی و با تحقق شرایط قانونی و انجام برخی وظایف، می تواند مشمول معافیت و یا بخشودگی ( با امتیازات و تسهیلات مالیاتی قابل استفاده آشنا شویم) قرار گیرد.

۲۹- برگ تشخیص مالیاتی

برگ تشخیص مالیات، اعلامیه و سندی است که توسط اداره امور مالیاتی تنظیم و صادر می شود و در آن بر اساس اطلاعات یا اسناد ارائه شده توسط مودی و یا اطلاعات بدست آمده توسط اداره امور مالیاتی، درآمد مشمول مالیات و مالیات متعلقه مودی تعیین می شود و مبنای مطالبه مالیات از مودی است.

چنانچه مودی، برگ تشخیص را قبول نماید مالیات و برگ تشخیص قطعی می شود ولی چنانچه از مفاد برگ مالیاتی رضایت نداشته باشد، می تواند نسبت به آن طبق شرایط و در موعد قانونی، درخواست رسیدگی مجدد و نیز اعتراض نماید ( نحوه شکایت و اعتراض به تصمیمات مالیاتی).

۳۰- برگ مالیات قطعی

با صدور و ابلاغ برگ تشخیص، مالیات بر عهده مودی قرار می گیرد و باید مالیات را پرداخت کند و در صورت عدم پرداخت مشمول جریمه ( تخلفات مالیاتی و جریمه های آن در مورد مالیات بر درآمد) تاخیر پرداخت مالیات قرار می گیرد، لکن مالیات متعلق قابل وصول بطور اجباری از محل اموال مودی نیست مگر آنکه مالیات قطعی شده باشد و برگ مالیات قطعی صادر شود.

مالیات اصولاً وقتی قطعی می شود که با طی فرایند و مراحل قانونی مربوطه، موجبات اعتراض ( نحوه شکایت و اعتراض به تصمیمات مالیاتی) به برگ تشخیص مالیاتی توسط مودی پایان یافته باشد. در این فرض، با صدور برگ مالیات قطعی، امکان وصول مالیات از محل اموال و دارایی مودی و صدور برگ اجرایی فراهم می شود.

۳۱- برگ اجرای مالیاتی

برگ اجرای مالیاتی سند و اعلامیه ای است که توسط توسط سازمان امور مالیاتی برای وصول اجباری بدهی مالیات قطعی از محل اموال و دارایی مودی صادر می شود. در نتیجه صدور برگ اجرایی، سازمان امور مالیاتی حق خواهد داشت اموال مودی را توقیف کند و با فروش آنها، اصل مالیات، جرایم ( از جرایم و مجازات های مالیاتی چه می دانیم؟) و هزینه ها را از محل وجوه حاصل از فروش اموال وصول نماید.

اصولاً تا زمان قطعیت یافتن بدهی مالیاتی صدور برگ اجرایی ممنوع است.

۳۲- اداره امور مالیاتی

اداره امور مالیاتی، واحد اداری دولتی است که وظیفه شناسایی مودیان و درآمد های مشمول مالیات و تعیین مالیات ( بیست راهکار قانونی برای کاهش مالیات)، مطالبه و وصول مالیات را برعهده دارد.

۳۳- ابلاغ اوراق مالیاتی

۳۳-۱- مفهوم ابلاغ اوراق مالیاتی

با توجه به اینکه اوراق مالیاتی موجد حقوق و تکالیفی برای مودی و سازمان امور مالیاتی است لذا در مورد برخی اوراق مالیاتی، اعتبار اجرایی آنها مشروط به ابلاغ صحیح به مودی است.

ابلاغ مالیاتی ( ابلاغ اوراق و تصمیمات مالیاتی) عبارت است از روش های مشخص قانونی جهت رساندن اوراق به اطلاع مودی.

۳۳-۲- انواع ابلاغ اوراق مالیاتی

 ابلاغ اوراق مالیاتی ( ابلاغ اوراق و تصمیمات مالیاتی) دو نوع است؛۱- ابلاغ واقعی و ۲-ابلاغ قانونی.

ابلاغ واقعی وقتی است که ابلاغیه به شخص مودی یا به یکی از بستگان یا مستخدمین او در محل سکونت یا محل کار وی ابلاغ و رسید آن گرفته شود. در مواردی که اوراق به هر دلیل به جای تسلیم به مودی یا بستگان و مستخدم وی در محل سکونت یا کار مودی و اخذ رسید، به اشکال قانونی دیگری از جمله الصاق اوراق به درب محل سکونت یا محل کار مودی و یا از طریق درج در روزنامه کثیر الانتشار ابلاغ شود ابلاغ قانونی تلقی می شود.

برحسب اینکه ابلاغ اوراق بطور واقعی انجام شده باشد یا بطور قانونی، مودی حقوق و موقعیت متفاوتی جهت اعتراض ( نحوه شکایت و اعتراض به تصمیمات مالیاتی) به اوراق پیدا می کند.

۳۴- هیات حل اختلاف مالیاتی

هیات حل اختلاف مالیاتی مرجعی قانونی برای رسیدگی به اعتراضات مودیان ( نحوه شکایت و اعتراض به تصمیمات مالیاتی) و اشخاص ثالث بابت اوراق مربوط به تعلق و مطالبه تعهد مالیاتی است. طرح اعتراض در هیات های حل اختلاف مالیاتی و دفاع از آن، توسط مودی و وکیل مالیاتی ( با ظرفیت ها و مزایای داشتن وکیل مالیاتی آشنا شوید) انجام می شود.

این هیات های متشکل از سه نفر است. رسیدگی به اعتراض اصولاً ابتدا در هیات حل اختلاف مالیاتی بدوی صورت می گیرد و هیات با صدور رای، در خصوص اعتراض صورت گرفته تصمیم گیری می کند. رای هیات اختلاف بدوی، قابل شکایت توسط مودی و یا سازمان امور مالیاتی است که در این صورت هیات حل اختلاف تجدیدنظر به شکایت از رای هیات بدوی رسیدگی می کند و رای می دهد. رای هیات حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر اصولاً قطعی و قابل اجرا است.

۳۵- شورای عالی مالیاتی

شورای عالی مالیاتی مرجعی قانونی است متشکل از بیست و پنج نفر عضو، مستقر در سازمان امور مالیاتی که دارای اختیارات و وظایف مشخص قانونی است از جمله اعلام نظر در مورد شیوه اجرای قوانین و مقررات مالیاتی.

همچنین در موارد مشخص قانونی، آرای هیات های حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر، قابل شکایت و رسیدگی توسط شعب شورای عالی مالیاتی خواهد بود.

۳۶- دیوان عدالت اداری

دیوان عدالت اداری مرجعی قانونی است که به اعتراض و شکایت اشخاص حقیقی یا حقوقی از تصمیمات و اقدامات دستگاه های دولتی و عمومی از جمله سازمان امور مالیاتی رسیدگی می کند. تصمیمات و اقدامات سازمان امور در مورد مطالبه مالیات بعد از قطعیت یافتن در هیات های حل اختلاف مالیاتی، قابل شکایت در دیوان عدالت اداری است و اگر از نظر دیوان عدالت اداری آراء و تصمیمات یاد شده برخلاف قوانین و مقررات یا حقوق مکتسب مودی باشد، دیوان حق نقض آنها به نفع مودی را دارد. مودی می تواند شخصا یا با استفاده از وکیل مالیاتی ( با ظرفیت ها و مزایای داشتن وکیل مالیاتی آشنا شوید)، در دیوان عدالت اداری، جهت اعتراض به اوراق مالیاتی (نحوه شکایت و اعتراض به تصمیمات مالیاتی) طرح دعوی کند.

۳۷- مفاصا حساب مالیاتی

برگ مفاصا حساب مالیاتی سندی است که بنا به تقاضای مودی توسط سازمان امور مالیاتی صادر می شود و مفاد آن دلالت بر آن دارد که مودی بدهی قطعی مالیاتی خود را پرداخت نموده است. این گواهی در صورتی قابل صدور است که مودی کلیه بدهی های قطعی خود را پرداخت نموده باشد. همچنین مودی می تواند با پرداخت یا ترتیب دادن پرداخت بدهی مالیاتی قطعی خود، از سازمان امور مالیاتی درخواست صدور گواهی پرداخت مالیات را بکند. دریافت این گواهی در موارد زیادی برای اخذ تسهیلات بانک یا تمدید پروانه فعالیت ضروری است.

۳۸- مسئولیت تضامنی مالیاتی

در مواردی که قانون، اشخاصی را علاوه بر مودی، مکلف به پرداخت بدهی مالیاتی مودی می کند، سازمان می تواند برای وصول بدهی یاد شده به هرکدام از این اشخاص رجوع کند و بدهی مزبور را از شخص مورد نظر مطالبه کند. به این گونه مسئولیت که چند نفر مسئول یک بدهی مالیاتی باشند مسئولیت تضامنی گفته می شود. مسئولیت تضامنی بر خلاف اصل است و صرفا در مواردی ممکن است که قانون تصریح نموده باشد مثل مسئولیت تضامنی کارفرما در کسر و پرداخت مالیات حقوق حقوق بگیر.

۳۹- تامین مالیاتی

در مواردی که مالیات مؤدی هنوز قطعی نشده یا مراحل اجرایی آن طی نشده است و بیم تفریط مال یا اموال از طرف مؤدی به قصد فرار‌ از پرداخت مالیات ( اقدام مودی به انتقال مال خود به قصد عدم پرداخت مالیات چه حکمی دارد) برود، سازمان امور مالیاتی می تواند با ارائه دلایل کافی، از هیأت حل اختلاف مالیاتی قرار تأمین مالیات را بخواهد و در صورتی که هیأت یاد شده، صدور ‌قرار را لازم تشخیص دهد، قرار تامین مالیات از محل اموال مودی صادر خواهد کرد.

پس از صدور قرار تامین مالیاتی، معادل همان مبلغ از اموال و وجوه مؤدی که نزد‌ وی و یا اشخاص ثالث باشد توقیف می شود و مؤدی و اشخاص ثالث حق نخواهند داشت اموال مورد ‌تأمین را از تصرف خود خارج کنند.

۴۰- انتقال اموال بمنظور فرار از پرداخت مالیات

با توجه به اینکه سازمان امور مالیاتی حق دارد برای وصول بدهی مالیاتی قطعی، از طریق صدور برگ اجرایی مالیاتی اموال مودی را توقیف کند و به فروش برساند، ممکن است مودی بمنظور دور کردن مال از دسترسی سازمان امور مالیاتی برای توقیف و فروش، اموال خود را بطور غیر واقعی به دیگری انتقال دهد. در چنین مواردی، انتقال مال به قصد فرار از پرداخت بدهی مالیاتی ( اقدام مودی به انتقال مال خود به قصد عدم پرداخت مالیات چه حکمی دارد) صورت گرفته و سازمان امور مالیاتی می تواند با طرح دعوی در مرجع قضایی ابطال معامله را بخواهد.

۴۱- بدهی قطعی مالیاتی

بدهی قطعی مالیاتی، بدهی است که بر عهده مودی مستقر شده و تمامی فرایندهای قانونی اعتراض آن پایان یافته باشد. بدهی قطعی مالیاتی از طریق صدور برگ اجرایی از محل اموال مودی قابل وصول است.

۴۲- جرم مالیاتی

برخی از تخلفاتی که توسط مودی و یا سایر اشخاص در مورد تکالیف و قوانین مالیاتی صورت می گیرد، می تواند دارای عناوین مجرمانه و مجازات باشد.

از جمله جرایم مالیاتی ( از جرایم و مجازات های مالیاتی چه می دانیم؟) عبارت اند از تنظیم دفاتر، اسناد و مدارک خلاف واقع و استناد به آنها، کتمان فعالیت اقتصادی و درآمد حاصل از آن ( کتمان درآمد و یا هزینه غیر واقعی در مالیات چیست و چه عواقبی دارد؟)، ممانعت از دسترسی ماموران مالیاتی به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی، عدم انجام تکالیف قانونی مربوط به کسر مالیات دیگران، تنظیم معاملات خود به نام دیگران یا معاملات مودیان دیگر به نام خود، عدم تسلیم اظهارنامه ( تکالیف مالیاتی در مورد تسلیم اظهارنامه و دفاتر) در مدت سه سال متوالی، استفاده از کارت بازرگانی ( همه نکات حقوقی در مورد کارت بازرگانی و آثار و مسئولیت های دارنده آن)دیگران به منظور فرار مالیاتی.

مجازات هر یک از جرم های مالیاتی یاد شده، بیش از شش ماه تا دو سال حبس است.

۴۳- وکیل مالیاتی

وکیل مالیاتی ( با ظرفیت ها و مزایای داشتن وکیل مالیاتی آشنا شوید) شخص صاحب صلاحیت حرفه ای و متخصص در قوانین و مقررات مالیاتی است که در چارچوب مجوز قانونی می تواند به نمایندگی از مودی از حقوق وی در مراجع مربوطه قانونی از جمله سازمان امور مالیاتی و دیوان عدالت اداری دفاع کند یا به وی در جهت دفاع از حقوق خود، مشاوره، راهنمایی و خدمات تخصصی از جمله تنظیم لایحه مالیاتی براساس قوانین و مقررات و اسناد موجود بدهد.

۴۴- لایحه مالیاتی

سند دفاعیه ای است تنظیم شده توسط مودی و یا وکیل مالیاتی ( با ظرفیت ها و مزایای داشتن وکیل مالیاتی آشنا شوید) وی براساس قوانین و مقررات مرتبط و اصول و قواعد حقوق مالیاتی در جهت دفاع از حقوق مودی که به مراجع ذیصلاح مالیاتی همچون سازمان امور مالیاتی، هیات های حل اختلاف مالیاتی بدوی و تجدیدنظر، شورای عالی مالیاتی و دیوان عدالت اداری متضمن خواسته مشخص و تبیین مستندات و ادله قانونی تقدیم می شود و در جلسات نیز بر اساس همین لایحه از حقوق مودی دفاع می شود.