از نظر قانونی مودی مکلف به پرداخت مالیات خود در سررسید قانونی است و چنانچه از پرداخت بموقع خودداری کند علاوه بر تحمیل جریمه تاخیر پرداخت، اداره مالیاتی می تواند با صدور اجراییه مالیاتی، اصل مالیات و جریمه تاخیر پرداخت آن را با توقیف و فروش اموال وی وصول کند. با این حال، قانون مالیات های مستقیم و مقررات اجرایی آن، به مودی حق داده است که بدهی مالیاتی خود را با موافقت اداره مالیاتی تقسیط و به اقساط پرداخت کند. حق مودی برای درخواست تقسیط مالیات مزایای مالی مناسبی را برای وی فراهم می کند و آگاهی شرکت ها و کسب و کارها از امکانات و شرایط حقوقی تقسیط مالیات می تواند به آن ها برای استفاده از این مزیت کمک کند.
۱-تقسیط مالیات چیست
از نظر مقررات قانونی، مودی مکلف است که مالیات متعلقه را در سررسید قانونی آن پرداخت کند. در صورت پرداخت نکردن مالیات در سررسید، به ازای هر ماه تاخیر در پرداخت، جریمه ای معادل دو و نیم درصد اصل مالیات به مودی تحمیل می شود. همچنین با قطعی شدن مالیات مودی، اداره مالیاتی می تواند با صدور اجراییه مالیاتی، “مالیات قطعی” شده را همراه با جریمه های آن، از طریق توقیف و فروش اموال مودی وصول کند و در شرایطی نیز مودی را ممنوع الخروج کند. در موردی هم که مودی، شرکت باشد، اداره مالیاتی می تواند علاوه بر شرکت، مالیات را از اموال شخصی اعضای هیات مدیره و مدیرعامل وصول کند.
با این حال با توجه اصل توانایی پرداخت که از اصول عدالت مالیاتی است، قانون مالیات های مستقیم امکان تقسیط مالیات را برای مودی فراهم کرده است. براساس ماده ۱۶۷ قانون مالیات های مستقیم، وزارت امور اقتصادی و دارایی یا سازمان امور مالیاتی می تواند نسبت به مودیانی که قادر به پرداخت بدهی مالیاتی خود اعم از اصل و جریمه بطور یکجا نیستند، بدهی مربوط را حداکثر به مدت سه سال تقسیط نماید. در واقع تقسیط مالیات، به تعویق انداختن وصول مالیات از مودی و دادن مهلت به وی برای پرداخت آن در اقساط معین آینده است. سازمان امور مالیاتی نیز در اجرای ماده قانونی یاد شده، بطور سالیانه با صدور بخشنامه، مقررات لازم برای تقسیط مالیات را ابلاغ و اجرایی می کند.
۲-مزایای تقسیط مالیات
تقسیط کردن مالیات فقط برای وقتی است که مالیات، قطعی شده باشد و تا زمانی که مالیات قطعی نشده، تقسیط آن بی مبنا است. مالیات زمانی قطعی می شود که دیگر امکانی برای مودی جهت اعتراض به آن در هیات های حل اختلاف مالیاتی بدوی و تجدید نظر نداشته باشد. از زمان قطعی شدن مالیات است که اداره مالیاتی می تواند برای وصول مالیات از اموال مودی اجراییه صادر کند و یا وی را ممنوع الخروج کند. تقسیط کردن مالیات قطعی، مانع از امکان صدور اجراییه مالیاتی و ممنوع الخروج شدن مودی تا پایان مدت تقسیط می شود. همچنین در مورد شرکت ها نیز تقسیط بدهی مالیاتی شرکت مانع از صدور اجراییه علیه اعضای هیات مدیره و مدیرعامل که مسئولیت تضامنی با شرکت بابت مالیات دارند می شود. بعلاوه تقسیط مالیات از نظر قانونی، برای دریافت گواهی مالیاتی جهت تمدید کارت بازرگانی یا پروانه فعالیت موضوع ماده ۱۸۶ قانون مالیات های مستقیم جایگزین پرداخت مالیات است.
۳-تقسیط مالیات مانع از تعلق جریمه تاخیر در پرداخت مالیات نیست
تاخیر مودی در پرداخت مالیات از زمان سررسید آن، موجب تحمیل جریمه تاخیر پرداخت معادل دو و نیم درصد برای هر ماه تاخیر می شود. تقسیط مالیات موجب می شود که اداره مالیاتی در مدت تقسیط از صدور اجراییه خودداری کند ولی مانع از تعلق جریمه تاخیر پرداخت مالیات نخواهد بود و جریمه تاخیر پرداخت مالیات بعد از تقسیط شدن مالیات نیز جریان خواهد داشت. جریمه تاخیر صرفا در صورتی منتفی می شود که طبق مقررات مورد بخشودگی قرار گرفته باشد.
ولی اخذ هرگونه وجه دیگری از مودی بابت تقسیط از جمله سود، اضافه بر جریمه تاخیر قانونی و یا دریافت تضمین بابت آن، مبنای قانونی ندارد.
۴-تقسیط مالیات نیاز به سپردن اسناد تضمینی برای پرداخت اقساط ندارد
گرچه بر اساس رای شماره ۴۱۰ مورخ ۰۳/۰۶/۱۳۸۷ هیات عمومی دیوان عدالت اداری، اخذ تضمین برای وصول مطالبات مالیاتی تقسیط شده فی النفسه بدون اشکال است ولی با توجه به اینکه درخواست تقسیط بدهی حق قانونی مودی است، تقسیط بدهی مشروط به دادن تضمین توسط مودی برای پرداخت اقساط نیست و در بخشنامه امسال سازمان امور مالیاتی برای تقسیط نیز شرطی برای دادن تضمین توسط مودی وجود ندارد.
۵-تسلیم نکردن اظهارنامه مالیاتی مانع از حق تقسیط بدهی مالیاتی نیست
با وجودیکه تسلیم اظهارنامه مالیاتی از تکالیف مهم مودیان در بیشتر منابع مالیاتی از جمله مالیات عملکرد است و انجام ندادن این تکلیف باعث محرومیت مودی از بسیاری امتیازات قانونی و نیز جریمه غیر قابل بخشودگی است ولی تقسیط مالیات برابر ماده ۱۶۷ قانون مالیات های مستقیم مشروط به تسلیم اظهارنامه مالیاتی نیست و حتی در مواردی که مودی به علت عدم تسلیم اظهارنامه مشمول جریمه های مالیاتی شده باشد نیز این امر مانع حق وی برای تقسیط مالیات و جریمه ها نیست.
۶-حداکثر مدت تقسیط مالیات، سه سال است
چنانچه مودی، درخواست خود برای تقسیط مالیات را تا یکسال از تاریخ سررسید مالیات بدهد، مدت تقسیط حداکثر سه سال از تاریخ ابلاغ برگ مالیات قطعی است ولی چنانچه مودی درخواست تقسیط را دیرتر و وقتی بدهد که یکسال از سررسید پرداخت آن گذشته باشد، در ازای هر ماه ارائه دیرتر درخواست، یک ماه از مدت تقسیط سه ساله کاسته می شود. همانگونه که گفته شد تاریخ سررسید پرداخت مالیات متفاوت از تاریخ قطعی شدن مالیات است. همچنین لازم به ذکر است در همه شرایط، برای تقسیط، مودی باید دستکم معادل بیست درصد از اصل مالیات را به صورت نقد در زمان تقسیط پرداخت کند.
۷- تکلیف مودی به پرداخت اقساط در سررسید
مودی مکلف است پس از تقسیط مالیات، اقساط آن را در سررسید آن ها پرداخت کند و چنانچه از پرداخت هر یک از اقساط در سر موعد خود خودداری کند، کل اقساط آینده نیز حال می شود و اداره مالیاتی می تواند با صدور اجراییه همه اقساط را از مودی وصول کند.
۸- استفاده از وکیل مالیاتی برای احقاق حق در اختلافات مربوط به تقسیط مالیات
با توجه به شرایط و آثار قانونی استفاده از مزیت تقسیط و احتمال بروز اختلاف بین مودی با سازمان امور مالیاتی در این مورد و ارزش مالی قابل توجه اختلاف، توصیه می شود با توجه به جنبه های تخصصی و تجربی موضوع، از وکیل مالیاتی متخصص در قوانین و مقررات و مجرب در امور مالیاتی برای دفاع از حقوق خود استفاده کنید.
