معافیت های مالیاتی از عوامل مهم در تعیین مالیات بر درآمد عملکرد و از عوامل کاهنده مالیات است. در ادامه مطالب پیشین پیرامون تعیین مالیات بر درآمد عملکرد، در این مطلب، نکات مهم و کاربردی در مورد معافیت مالیاتی بیان می شود. آشنا شدن صاحبان کسب و کار و مدیران بنگاه ها با نکات معافیت مالیاتی بمنظور مدیریت پرونده مالیاتی و همچنین تنظیم لوایح و دفاعیات مناسب مالیاتی مفید خواهد بود.
۱-معافیت مالیاتی چیست
براساس قانون مالیات های مستقیم، اشخاص نسبت به هرگونه درآمدی که تحصیل می کنند مشمول مالیات هستند و باید مالیات آنرا پرداخت کنند. برای تعیین مالیات عملکرد، همه درآمدهای سالیانه مودی محاسبه می شود. با این حال ممکن است که قانون به دلایل خاصی مودیان را نسبت به برخی از درآمدها و یا میزان مشخصی از درآمد، از پرداخت مالیات معاف کند. درآمدهای معاف از مالیات، برای تعیین درآمد مشمول مالیات در نظر گرفته نمی شود. دلایلی که باعث می شود که قانون، معافیت مالیاتی را در نظر بگیرد ممکن است مربوط به عدالت مالیاتی باشد. مثلا قانون، درآمد سالیانه صاحبان مشاغل تا مبلغ سی و نه میلیون و ششصد هزار تومان (برای سال ۱۴۰۱) را به این دلیل از مالیات معاف نموده که حداقلی از درآمد برای زندگی افراد لازم است. برحسب اصل “توانایی پرداخت مالیات”، گرفتن مالیات از درآمد تا مبلغ یاد شده عادلانه نیست. علاوه بر جنبه های مربوط به عدالت مالیاتی، ممکن است قانون برای پیشبرد سیاست اقتصادی ویژه ای، اقدام به دادن معافیت مالیاتی کند. مثلا “سود تفاوت نرخ ارز ناشی از تسعیر ارز حاصل از صادرات” که براساس بند ب ماده ۴۵ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور از مالیات معاف شده ، در جهت سیاست تشویق صادرات پیش بینی شده است.
۲-شرایط استفاده از معافیت مالیاتی
از نظر حقوقی، معافیت مالیاتی را تنها می توان با اجازه قانون برقرار نمود و سازمان مالیاتی اختیار دادن معافیت بدون حکم قانون را ندارد. همچنین اصل بر این است که درآمد مالیاتی، معافیت ندارد مگر اینکه قانون معافیت را بطور روشن بیان کرده باشد.
بعلاوه استفاده از معافیت های مالیاتی برای بیشتر درآمدهای معاف، مشروط به این است که مودی تکالیف مالیاتی خود را انجام داده باشد. رعایت نکردن هر یک از تکالیف زیر توسط مودی، حق برخورداری از هرگونه معافیت را از بین می برد؛
۱- تسلیم نکردن اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر قانونی.
۲- ارائه نکردن دفاتر قانونی توسط مودی به اداره مالیاتی( در مورد صاحبان مشاغل گروه اول و شرکت ها) و یا ارائه دفاتر بصورت سفید یا نانویس.
۳-ارائه نکردن اسناد و مدارک مورد درخواست اداره امور مالیاتی توسط صاحبان مشاغل یا شرکت ها. البته ارائه نکردن “بخشی” از اسناد یا مدارک، موجب محرومیت مودی از معافیت درخصوص درآمد ابرازی در اظهارنامه نمی شود (بند ۴ بخشنامه شماره۲۴/۹۸/۲۰۰ مورخ ۲۱/۰۳/۱۳۹۸ سازمان امور مالیاتی).
۴-عدم همکاری مودی با هیات های بازرسی مالیاتی موجب محرومیت از معافیت های مالیاتی می شود. برابر ماده ۱۸۱ قانون، مودیان مالیاتی موظفند با هیات های بازرسی سازمان امور مالیاتی موضوع ماده ۱۸۱ قانون همکاری های لازم را به عمل آورند. مودی باید کلیه دفاتر، اسناد، مدارک و سوابق مالی و تجهیزات نگهداری اعم از دستی و ماشینی ( مکانیزه) و دستور العمل کار و رمز دسترسی به آنها را در اختیار هیات ها قرار دهد. در صورت خودداری مودی، از معافیت های مالیاتی منابع مختلف درآمدی سال مورد مراجعه محروم می شود.( تبصره ۳ ماده ۱۸۱ قانون).
۵-عدم عضویت در سامانه مودیان موجب محرومیت از اعمال معافیت های مالیاتی، نرخ صفر و مشوقهای موضوع قانون مالیات های مستقیم در همان سال مالی است. (بند ب ماده ۲۲ قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان).
۳-معافیت مالیاتی، حق قانونی مودی است
باید دانست که معافیت مالیاتی، حکم قانون است و استفاده از آن جزو حقوق مودی است. در نتیجه سازمان امور مالیاتی مکلف است در رسیدگی به پرونده های مالیاتی، معافیت ها را اعمال کند. حتی اگر مودی اعمال این معافیت ها را درخواست نکرده باشد و یا در اظهارنامه خود آنها را بعنوان درآمدهای مشمول معافیت قید نکرده باشد. بر اساس بخشنامه سازمان امور مالیاتی چنانچه مودی به دلیل اشتباه و یا اطلاع نداشتن از معافیت، در اظهارنامه تسلیمی خود، معافیت نسبت به درآمد خود را ابراز ننموده باشد، بیان نکردن معافیت در اظهارنامه، مانع از اعمال حقوق قانونی مودی در مورد معافیت نیست. در این گونه موارد مامورین مالیاتی لازم است نسبت به اعمال هرگونه معافیت مالیاتی اقدام نماید. همچنین اگر به دلیل اعمال نکردن معافیت، مودی، مالیات اضافی به اداره مالیاتی پرداخت کرده باشد اداره مالیاتی مکلف است با درخواست مودی و احراز شرایط استرداد، اضافه پرداختی را به وی پس بدهد.
۴-استفاده همزمان مودی از چند معافیت مالیاتی
قانون مالیات های مستقیم و سایر قوانین مربوط به مالیات، موارد زیادی معافیت مالیاتی را پیش بینی کرده است. یک مودی ممکن است به خاطر اشتغالات و فعالیت های مختلف، با معافیت های گوناگونی مواجه شود. در چنین مواردی آیا مودی می تواند از همه معافیت های مالیاتی استفاده کند. مثلا چنانچه یک مودی به عنوان وارد کننده از معافیت حداقل درآمد سالیانه صاحبان مشاغل(سی و نه میلیون و ششصد هزار تومان) استفاده کند، چنانچه وی به شغل دیگری نیز اشتغال داشته باشد و یا ملکی را اجاره داده باشد آیا می تواند از معافیت مربوط به شغل دیگر و یا معافیت اجاره املاک خود ( موضوع تبصره ۱۱ ماده قانون ۵۳) هم برخوردار شود؟. پاسخ این است که یک مودی نمی تواند بابت انواع فعالیت های خود در یک منبع مالیاتی( مثل مالیات مشاغل) از چندین معافیت مالیاتی مشابه استفاده کند. مثلا اگر وارد کننده، بابت فعالیت به عنوان کارشناس دادگستری نیز پرونده مالیاتی دیگری داشته باشد نمی تواند برای هرکدام از پرونده های مالیاتی خود( اشتغال به واردات و اشتغال به کارشناسی دادگستری) از معافیت مالیاتی جداگانه استفاده کند. ولی چنانچه وی به خاطر اجاره دادن ملکی، مشمول مالیات بر درآمد املاک اجاری نیز باشد دراینصورت وی حق برخورداری از معافیت مالیاتی املاک اجاری (موضوع تبصره ۱۱ ماده ۵۳ ) را نیز دارد زیرا مالیات بر درآمد مشاغل و مالیات بر درآمد اجاره املاک دو منبع مالیاتی جداگانه هستند.
۵-شباهت و تفاوت معافیت مالیاتی با نرخ صفر مالیاتی
یکی از مشوقات مالیاتی مشابه معافیت مالیاتی، “نرخ صفر مالیاتی” است. از زمان اصلاح قانون مالیات های مستقیم در سال ۱۳۹۴، روش نرخ صفر مالیاتی در موارد زیادی جایگزین معافیت مالیاتی شده است.
درآمدهای با نرخ صفر، برخلاف درآمدهای معاف، جزو درآمدهای مشمول مالیات مودی محاسبه می شود ولی در نهایت با اعمال نرخ صفر در درآمد مشمول مالیات، عملا عدد مالیاتی بدست نمی آید.
نرخ صفر مالیاتی نیز از نظر قانونی مثل معافیت مالیاتی نوعی مشوق مالیاتی محسوب می شود و تمام شرایطی که برای استفاده از معافیت لازم است شامل نرخ صفر مالیاتی نیز می شود.
۶-ضرورت استفاده مودی از وکیل مالیاتی برای حقوق مربوط به معافیت ها
معافیت های مالیاتی و یا نرخ صفر مالیاتی، با کاهش مالیات مودیان، منافع مالی قابل توجهی برای مودی ایجاد می کند. از سوی دیگر معافیت های قانونی، با قوانین و مقررات متعددی مرتبط است و استفاده مودی از این حقوق، نیازمند آشنایی و استفاده مناسب از این امکانات قانونی است. در نتیجه توصیه می شود در موارد اختلاف با اداره مالیاتی در مورد معافیت مالیاتی، از خدمات تخصصی وکیل مالیاتی با تجربه استفاده کنید.
