در تکمیل عوامل اصلی تعیین مالیات شامل درآمد، هزینه و معافیت های مودی، “نرخ مالیاتی” عامل نهایی در تعیین مالیات عملکرد مودی است. در این مطلب، مفهوم، میزان و تخفیف نرخ مالیات بر درآمد عملکرد را توضیح می دهیم. آگاهی مودیان از مسائل قانونی نرخ مالیاتی، برای آشنایی آنها با نحوه تعیین مالیات لازم است.
۲- نرخ مالیاتی چیست
با تعیین درآمد مشمول مالیات مودی( درآمد سالیانه با کسر هزینه های قابل قبول با اعمال معافیت های مالیاتی)، صرفا قسمت مشخصی از آن، بعنوان مالیات نهایی، قابل پرداخت می شود. درصدی از درآمد مشمول مالیات که مبین مالیات قابل پرداخت مودی است “نرخ مالیاتی” خوانده می شود. در واقع، “نرخ مالیاتی” درصد مشخص قانونی از درآمد مشمول مالیات مودی است که وی مکلف به پرداخت مبلغ معادل آن، بعنوان مالیات عملکرد سالیانه است.
از نظر حقوقی، نرخ مالیاتی درآمد عملکرد، چندین ویژگی دارد؛۱- با توجه به اصل قانونی بودن مالیات، مقدار نرخ مالیاتی و تخفیفات آن، صرفا بوسیله قانون تعیین می شود و ماموران مالیاتی مکلف به رعایت دقیق آن هستند.۲- اعمال نرخ مالیاتی کمتر یا بیشتر از میزان قانونی آن، مالیات مطالبه شده را غیر قانونی می کند. همچنین اشتباه مودی در اعمال نرخ قانونی و یا عدم استفاده از تخفیفات قانونی نرخ در اظهارنامه تسلیمی، خللی به حق او برای بهره مندی از نرخ صحیح قانونی برای محاسبه مالیات ندارد.۳- نرخ سایر منابع مالیاتی مثل ارث، نقل و انتقال املاک، درآمد اجاره، درآمد حقوق و درآمد اتفاقی، متفاوت از نرخ مالیاتی درآمد عملکرد است و هر منبع، نرخ مالیاتی ویژه خود را دارد.
۲- نرخ مالیاتی درآمد اشخاص حقوقی
نرخ مالیات بر درآمد عملکرد اشخاص حقوقی، شامل شرکت های تجاری و موسسات غیر تجاری، نرخ ثابت ۲۵ درصد است. یعنی معادل ۲۵ درصد از درآمد مشمول مالیات آنها، بعنوان مالیات تعیین می شود. با وجود ماهیت مجموعی مالیات اشخاص حقوقی که موجب می شود رسیدگی به پرونده مالیاتی این اشخاص، شامل درآمد غیر عملکردی مثل درآمد اجاره و درآمد اتفاقی نیز بشود، نرخ مالیاتی برای این گونه درآمدهای غیر عملکردی متفاوت از نرخ مالیات عملکرد است؛ نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی اشخاص حقوقی، براساس ماده ۱۳۱ قانون، برحسب میزان درآمد اتفاقی تحصیل شده، ۱۵، ۲۰ و یا ۲۵ درصد است. در مورد مالیات بر درآمد املاک اجاری اشخاص حقوقی نیز نرخ مالیاتی ۲۵ آن درصد از ماخذ مالیاتی اجاره املاک است.
۳- نرخ مالیاتی درآمد مشاغل
در مورد مالیات اشخاص حقیقی صاحب مشاغل، برحسب میزان درآمد مودی، سه نرخ متفاوت پلکانی وجود دارد؛ ۱- تا میزان دویست میلیون تومان درآمد مشمول مالیات سالیانه، نرخ مالیاتی مربوطه عبارت است از پانزده درصد از درآمد مشمول مالیات. ۲-نسبت به بیشتر از دویست میلیون تومان تا چهارصد میلیون تومان درآمد مشمول مالیات سالانه، نرخ مالیاتی مربوطه عبارت است از بیست درصد از درآمد مشمول مالیات.۳-نسبت به بیشتر از چهارصد میلیون تومان درآمد مشمول مالیات سالیانه، نرخ مالیاتی عبارت است از ۲۵ درصد از درآمد مشمول مالیات (ماده ۱۳۱ قانون).
۴- تخفیف نرخ مالیاتی بدلیل افزایش درآمد مشمول مالیات مودی نسبت به سال گذشته
با توجه به مواد ۱۰۵ و ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم، به ازای هر ده درصد (۱۰ %) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات مودی در مقایسه با درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته وی، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد، از نرخ مالیاتی قانونی به نفع مودی کم می‌شود. این تخفیف نرخ مالیاتی، هم برای اشخاص حقوقی و هم برای اشخاص حقیقی قابل استفاده است. در مورد این تخفیف چند نکته قابل بیان است؛
۴-۱- معیار تخفیف، افزایش درآمدهای مشمول مالیات “ابرازی” در مقایسه با سال گذشته است لذا در مواردی که افزایش درآمد، توسط مودی ابراز نشده باشد بلکه این افزایش، در نتیجه تشخیص سازمان امور مالیاتی حاصل شده باشد، تخفیف نرخ مالیاتی شامل این بخش از درآمد تشخیصی مودی نمی شود.
۴-۲- صاحبان مشاغلی که در اجرای تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم، مالیات سال قبل آنها بطور مقطوع تعیین شده باشد و یا مودیانی که در سال مالی قبل به دلیل ابراز زیان، مشمول مالیات نشده باشند، تخفیف نرخ مالیاتی شامل آنها نمی شود چون دارای درآمد ابرازی مشمول مالیات برای سال قبل نبوده اند.
۴-۳- استفاده از این تخفیف در نرخ مالیاتی چندین شرط دارد
۴-۳-۱- مودی برای برخورداری از تخفیف در نرخ مالیاتی، باید بدهی مالیاتی قطعی شده سال قبل خود شامل اصل مالیات و جریمه ها را تسویه کرده باشد. بنابراین داشتن بدهی غیر قطعی و یا بدهی های مربوط به مالیات غیر عملکرد مثل بدهی مالیات تکلیفی حقوق، مانع از برخورداری از تخفیف نیست. همچنین اگر بدهی مالیاتی سال قبل تسویه شده باشد ولی بدهی سال های مالیاتی ماقبل آن تسویه نشده باشد مودی همچنان استحقاق این تخفیف را دارد.
۴-۳-۲- مودی برای سال مالیاتی جاری که تقاضای تخفیف نرخ برای آن را دارد باید اظهارنامه مالیاتی و اسناد و مدارک قانونی را در موعد قانونی تسلیم کرده باشد.
۵- تخفیف نرخ مالیاتی برای شرکت های تعاونی
بر اساس تبصره ۵ ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم، نرخ مالیاتی درآمد مشمول مالیات ابرازی برای ۱- شرکت های تعاونی ۲- اتحادیه تعاونی و ۳- شرکتهای تعاونی سهامی عام، مشمول ۲۵ درصد تخفیف نسبت به نرخ قانونی است.
لازم به ذکر است این تخفیف صرفا شامل درآمدهای ابرازی این شرکت ها است و در نتیجه،”درآمد های کتمان شده”، هزینه های برگشتی و سایر مواردی که بر اساس مقررات، به درآمد مشمول مالیات ابرازی شرکت اضافه می شود، از تخفیف در نرخ برخوردار نیست و به نرخ ۲۵ درصد مشمول مالیات خواهد بود.
۶- تخفیف نرخ مالیاتی واحدهای آسیب دیده از کرونا در سال مالیاتی ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰
بموجب قانون بودجه سال ۱۴۰۰، واحدهای صنفی با درآمد مشمول مالیات کمتر از یکصد میلیون تومان و همچنین واحدهای تولیدی، برای مالیات عملکرد سال ۱۳۹۹، از پنج واحد درصد بخشودگی در نرخ مالیاتی برخوردار هستند. برای عملکرد سال ۱۴۰۰ نیز بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۱، این تخفیف در نرخ مالیاتی برای واحدهای صنفی با درآمد مشمول مالیات کمتر از یکصد میلیون تومان، تکرار شده است.
